[PDF] TÜRK KÜLTÜRÜNDE AT VE ÇA?DA? ATÇILIK

View - Download TÜRK KÜLTÜRÜNDE AT VE ÇA?DA? ATÇILIK

Previous PDF

Next PDF

TÜRK KÜLTÜRÜNDE AT

VE

ÇAĞDAŞ ATÇILIK

TURK KULTIJRIJNDE AT

VE

ÇAĞDAŞ ATÇILIK

PROF. DR. EMİNE GÜRSOY-NASKALİ

İstanbul 1995

Bu kitap

Türkiye Jokey Kulübü

tarafından bastırılmıştır.

1995 İstanbul

Dizgi : Yücel Dağlı / İsrafil Dağlı

Kapak : Esko Naskali

Baskı : Resim Matbaacılık A.Ş. - İstanbul

İÇİNDEKİLER

Sunuş 7

I.B Ö L Ü M

A Ç IL IŞ K O N U Ş M A L A R I

Ömer Faruk Batırel....... ..........................11

Ferdi S abit Soyer 12

M. Ercan Artan 5 ل

Veli Volkan 17

E m ine G ürsoy-N askali 20

II.B Ö L Ü M

T Ü R K K Ü L T Ü R Ü N D E A T

Osman Fikri Sertkaya, Eski Türk Kültüründe A t 25 Aleksandr M. Şçerbak, At Kelimesi (}zerine Bazı Düşünceler 31 István Vásáry, Türkçe A t ve A tçılık Terim lerinin Rusça'ya Tesiri 34

Emel Esin，Türk Sanatında A t 54

Tuncer Gülensoy, At Damga]arı 95

Turdubay Abdırakunov, Eski Çin Yazma Eserlerindeki "Tanrı Atları"........................... 120

Tıırdubay Abdırakunov, Eski Çin Yazma Eserlerindeki "Tanrı A tları" 22 ا Gülden Sağol, Târîhî Şivelerde At Donları 26 ا A li Abbas Çınar, Divanu Lügati't-Türk'te A t K ültürü 147 Tohliyev Bakican, XI. yüzyıl Abidelerinde Atla ilgili Terim ve Semboller 156 Nizamiddin Mahmudov，Özbek Dilindeki Atçılık Terimleri 58 ل Şükrü Elçin, Türklerde Atın Armağan Olması .... 160 Akile Gürsoy, Türk Siyasi Parti Amblemlerinde A t 165 Nezihe Seyhan, Türk Kültüründe At Tasvirleri 67 آ

Mesut Şen, Baytarnameler

.......... • 177 İbrahim Yıldıran, C irit Oyunu - Yabancı Dillerde Yayınlanmış Eserlerin Açıklamalı Bibliyografyası.• 2o5 Orhan Bilgin, Türk Edebiyatında Rahşiyeler 276

Arzu Erdoğan, Tabirnamelerde A t ■

Saim Sakaoğlu, Türk Masallannda At M o tifi 282

6 ' ٠

Enverbek Mokeyev, Manas Destanında At isim leri....................................................................... 289

R. G. Ahmetcan, Orta id il Türk Dillerinde A t ile ilg ili Bazı Kelimeler 304

Yuriy Vasilyev-Cargıstay, Saha (Yakut) Kültüründe At ve A tçılık............................................ 306

L. M. Sabaraykina, Saha Halkının "Çevik Nürgün Bootur" Destanında At Sembolü ....•••• 312

L. M. Sabaraykina, Culuruyar Ňurgun Bootur (Olonxoğo At Obraha)............................ 314

Nina Şatinova, Altayların Yaşamında ve Folklorunda A t........ .............................................. 318

Şekir Ibırayulı Ibırayev, Kazakların Eski inançlarında A t .......................................................... 320

Şirzat D oğru, K ım ız Ü re tim i....................................................................................................... 322

III.B Ö L Ü M

ÇAĞ DAŞ A T Ç IL IK

M ustafa (Çelebi, Türkiye'de Arap A tı Y e tiştiriciliğ i............................................................... 327

Mustafa Alver, Türkiye'de Ingiliz Atı Yetiştiriciliği ve Haralar................................................... 332

Sadettin Atığ, Türkiye'de A t Yarışları............................................................................................. 335

KâşifBirengel, Yurdumuzda ҮаріГап At Yarışları, Islahı, üretim i ve Soykütüğü ile

Dinçer Cebeci，Türkiye Jokey Klübü'nün Yapı ve Teşkilatı....................................................... 342

O. Erden Odabaşı, Müşterek Bahisler............................................................................................... 345

Akın Finci, Cerrahi Tedavi Merkezleri............................................................................................. 347

N. Semedoğlu Bağırov, Azerbaycan Medeniyetinde A t ve A tçılık...................................... 348

N. Semedoğlu Bağırov, Azerbaycan'da Atçılıg Barede M e'lum at............................................. 354

N. Semedoğlu Bağırov，İzm it Harasında Değerlendirme............................................................. 356

N im et R esulov, Ö zbekistan'da A tç ılık ..................................................................................... 358

N im et R esulov，Ö zbekistan'da A tç ılık ..................................................................................... 362

Sarinci Cumagaziyev, Kırgızistan'daki At Yarışları...................................................................... 367

Sarinci Cumagaziyev, Kırgızistan'daki At Yarışları...................................................................... 369

Adaşbek Kıdırmayev, Kırgız Medeniyetinde At ve At Y etiştiriciliği......................................... 372

Adaşbek Kıdırmayev, Kırgız Madaniyatında At Cana Sayapkerlik............................................ 375

Sovet Saudabayev, Kazakistan'da At Yetiştiriciliği......................................................................... 378

Agalikov Nurmuhammed, Ahalteke Atlarının Nesil Izarlaycı îmmunogenetik Faktorları...... 382

Meredov Bazarbay, Akalteke A tları................................................................................................... 383

SUNUŞ

14 - ل ل

Merkezi olarak İstanbul'da "Türk kültüründe at ve çağdaş atçılık" konulu bir sempozyum düzenledik.

sahiplisini ve sponsorluğunu yaptılar. İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi de ev sahiplemenden biri

oldu. Elinizdeki kitap, bu toplantıda sunulan veya toplantı için hazırlanmışolan tebliğlerden meydana

geldi. Toplantıda sunulmamasına karşılık kitaba bir yazı daha alındı. Rahmetli Emel Esin'in " Türk

Sanatında At" başlıklı yazısı. Bu yazının Türk sanatında at üzerine yazılmış en ayrıntılı çalışmalardan

biri olması, aslının İngilizce olup Türkiye Türkçesine çevrilmemiş olması sebebiyle ve rahmetlinin

uzun yıllar uluslararası toplantılarda bizi temsil etmesini yadetmek arzusuyla bu yazı İngilizce aslından

Türkçeye çevrilerek kitaba alındı. Nezihe Seyhan' ın nefis dialarla sunduğu tebliğinin dialarını kitapta

maalesef veremedik.

Tebliğleerin Türkiye Türkçesine çevrilmesinde，tashihlerin yapılmasında bir çok kimsenin emeği

Doc. Dr. Sebahat Deniz, Afak Memedova, Teleman Guliyev, Derya Dalkara, Şenay Şişman, Bılgıner

Onan, Cumageldi Bayramov. Hepsine ayrı ayrı teşekkür ederim. Kitabın yazılımı ve baskı

hazırlıkları, her zamanki gibi eski grencimiz Yücel Dağlı ve kardeşi İsrafil Dağlı tarafından yapıldı.

Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık kitabı Türkiye Jokey Kulübü tarafından bastırılmıştır.

şükranlarını sunarım. Bu vesile ile hem kendi adıma hem tebliğ sahipleri adına，bu kitabın ortaya

çıkmasına emeği geçenlere candan teşekkür ediyorum.

Prof. Dr. Emine Gürsoy - Naskali

Marmara Üniversitesi

Türkiyat Uygulama ve Araştırma Merkez Müdürü

1995 tstanhııl

BÖLÜM

AÇILIŞ KONUŞMALARI

_ _

AÇILIŞ KONUŞMASI

ÖMERFARUKBATIREL*

Sayın Konuklar,

Merkezi, Türkiye Jokey Klübü ve t. ü. Veteriner Fakültesi işbirliği ile düzenlenen "Türk Kültüründe

At ve Çağdaş Atçılık" konulu toplantıyı ağmaktan onur duyuyorum. Kazakistan, Kırgızistan, Türk-

menistan, Özbekistan，Azerbaycan, K.K.T.C., Rusya, Yakutistan, Altay Cumhuriyeti ve Macaris-

tan'dan katılan misafir bilim adamı ve temsilcilere hoş geldiniz diyorum.

Toplantının Türk kültüründe, dilinde ve tarihinde at ve atçılığın değerlendirilmesi，ülkeler ara-

sındaki iletişimin saflanması olarak ifade edilecek birincil amacının yanısıra, çağdaş atçılığın sorunla-

rmın ele alınışı ve Ülkelerarası işbirliğinin kurulması olarak ifade edilebilecek ikincil bir amacı da bu-

Ilınmaktadır.

Pek birlikte yaşayamadığımız müstesna bir varlık olan at için bilinen bazı bilgileri sunmak istiyo-

rum. Önce Kaşgarlı Mahmut'un Dîvanû Lûgati't-Türk'te at ile ilgili olarak tesbit ettıgı 180 kadar ad,

Kuş kanatın, er atın (Kuş kanadıyla, er atıyla) deyiminin anlamını dikkate alır-

marlı sipahiler, akıncılar ve kapıkulu süvarileri at Üzerine kurulmuş askeri birliklerdir. Haberleşme ve

Üzengi，gem, yular ve kamçıdan oluşan biniş takımı ve nal sistemi de Türklerin at kültürünün dünya

çapında olduğunun kanıtlandır.

Türk oyunları hâlâ oynanmaktadır. At yetiştirilmesinde eski haralar, şimdiki tarım işletmeleri, at-aygır

yen ata binme işi, at üstünde olanın yayaya kıyasla üstünlüğünü ve egemenliğini simgeler. At, kıtalara

yayılmayı sağlayan bir ulaşım ve iletişimin gerçekleşmesini sağlamıştır; üstelik bugünün soğuk maki-

İlk olarak.

Bu düşüncelerle toplantıyı düzenleyen kuruluşlara, başta Prof. Dr. Emine Gürsoy-Naskali olmak

AÇILIŞ KONUŞMASI

FERDİ SABİT SOYERH

Sayın Başkan,

Türk Cumhuriyetlerinden gelen değerli konuklar,

ve Araştırma Merkezi, İstanbul üniversitesi Veteriner Fakültesi ve Türkiye Jokey Kulübünün birlikte

Değerli Konuklar，

İnsanlığın gelişmesinde araç kullanımı kadar etkili olan bir unsur da atın evcilleştirilmesi ve kul-

lağının her yerinde üretugı bilgiyi, beceriyi birbirine taşımıştır. At ile insanlık ürettiklerini değiştirme

ve sosyal alış verişi geliştirme noktasını yakalamıştır. İnsanlık tarihi askeri ve siyasi şekillenişin ge-

üşmesini de atla sağlamıştır.

tiirel zenginlik kazandırmıştır, insanlık tarihinde çok büyük bir yeri olan atın Türk kültüründe, yaşan-

at sayesinde bu genişlemesini sağlamıştır. Türk toplumlarının tarihsel süreç içerisinde gerçekleştirdik-

Ieri çeşitli devlet ve imparatorluklar hep atın askeri açıdan olsun, ulaşım ve üretim açısından olsun en

ve bizlere devredilen kültürel mirasımızda at çok belirleyici bir unsur olmuştur.

mından gurur verici bir rekabet ortamı içerisinde bulunuyorduk. Ancak 1974 sonrasında alt yapıların

Ferdi Sabit Soyer, Kuzey Kıbns Türk Cumhuriyeti Tarım Doğal Kaynaklar ve Enerji Bakanı

AÇILIŞ KONUŞMASInh

zusu durmaktadır. Müteşebbis Kıbrıs Türk Jokey Kıılubü bu eksikliğimizi gidermek ve yarış atı yetiş-

tiriciliğini geliştirmek için fırsat beklemektedir. Her konuda olduğu gibi bu alanda da Türkiye'deki ilgili

Bu vesile ile bir araya gelen bütün bilim adamları, bu toplantıda gerçekleştirecekleri bilgi alış-ve-

rişi ile çok yararlı sonuçların üretilmesine katkı sağlayacaklardır. Bizler de bu zenginlikten yararlanaca-

ğız. Türk Cumhuriyetlerinin değerli temsilcileri yalnız birbirlerini tanıma fırsatı değil aynı zamanda

Türk Kültüründe atın rolü yanı sıra çağdaş atçılıkla ilgili birbirlerine aktaracakları ile çok yararlı

sonuçlar ortaya çıkaracaklarına inanıyorum. Bu inançla hepinize çalışmalarınızda başarılar diler,

sîzlerle bir arada bulunmaktan duyaugum memnuniyeti ifade eder, saygılar sunanm.

AÇILIŞ KONUŞMASI

HAZIM R. GÖZLÜKÇÜ*

Sayın Başkan,

Medyanın sayın temsilcileri,

Sayın Misafirler，

Marmara Üniversitesi Türkiyat Uygulama ve Araştırma Merkezi, İstanbul Üniversitesi Veteriner Fa-

teşekkür ederim.

Toplantının devam edeceği 4 gün zarfında arkadaşlarım, Türkiye Jokey Klübü, yarışlar, haralar

ve oyunlar hakkındaki bilgiyi sizlere verecekler. Ben burada Türklerde at hakkında，sizlere kısa bir

bilgi vermeye çalışacağım. Atın evcilleştirilmesiyle beraber, atı kullanan toplumlar, kapalı toplum olma

hüviyetlerini bırakmış maddi kalkınmanın sac ayağından ikisi olan ulaşım ve haberleşmede ait

Atı evcilleştirerek insanlığın hizmetine sunan Türklerdir. 5500 yıllık bu beraberlikte at Türk top-

lumunun kültüründe müstesna bir yer tutmuştur. Saka Türklerinin biniciliği geliştirmeleri, atlı sporlann

başlangıcı ve temeli olan avcılık, at yarışları, cirit, atlı top oyunları, at güreşi, cevgen ve buzkasi gibi

eğence savaş hazırlığı oyunlannda atın kullanılması ata Türk toplumlarında çok ayrıcalıklı bir konum

kazandırmıştır.

yer almıştır. Uygur Türklerinin 12 hayvanlı takviminde bir ayın adı at manasına gelen yond'dur. Ay-

bağlanması ile ifade edilmektedir. Ünlü İslâm müellifi Câhiz, bakın ne diyor:

"Türk'ün silahı, atı, koşum takımlan ile ilgili herşeyi yanında bulunur. Türk hızla koşan at üze-

hem cengaverdir. Hulasa "bir Türk başlı başına bir m illettir" diyen ünlü İslâm müellifi Câhiz, bu

cümleleri ile atın bizim toplumumuzdaki yerini çok veciz olarak ve başka bir ilaveye gerek olmaksızın

ifade etmiştir.

Türk kültüründe at ve çağdaş atçılık toplantısının başarılı geçmesini diliyorum.

M. ERCAN ARTAN*AÇILIŞ KONUŞMASI

Basın Mensuplan,

Değerli Konuklar ve katılımcılar,

Marmara üniversitesi Türkiyat Araştırma ve Uygulama Merkezi, Türkiye Jokey Kulübü, Tarım ve

Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık konulu uluslararası nitelikteki bu toplantıda birlikte olmanın mutluluğu

içerisinde İstanbul Üniversitesi ve Veteneriner Fakültesi mensuplan adına hepinizi saygi ve sevgili lie se-

lamlıyorum.

Özellikle Türk Kültürü ile büyümüş ya da çalışma alanı olarak Türk Kültürünü seçerek onunla

bütünleşmiş, binlerce kilometreye varan uzaklıktan Kazakistan'dan, Kırgızistan'dan, Türkmenistan'dan, Altay

Cumhuriyetinden, Yakutistan'dan, Özbekistan'dan, Azerbaycan'dan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nden,

Rusya'dan，Macaristan'dan, Almanya'dan Ülkemize İstanbul'a gelen konuklan ayrıca selamlıyorum. Hoş gel-

diniz diyorum.

Beş gün sürecek birlikteliğimizde, aslında at simgesi altında Orta Asya'dan yayılarak birbirlerinden bin-

lerce kilometre uzaklıkta yaşamlannı sürdüren kardeşlerin ortak ultürü Türk kültürünün geçmişte kalan ve

sağlanacaktır.

gulama Merkezi Müdürü Sayın Prof. Dr. Emine Gürsoy Naskali'yi kutlamak istiyorum. Çok geniş bir coğrafi

alana yayılmış Türk kültürüne sahip ülke ve toplulukların temsilcilerinin Ülkemize daveti ve bu toplantıya

yorum. Ülke atçılığı ve bilme yaptıkları，yapmakta oldukları ve yapacakları tüm katkılardan dolayı Sayın

ilave etmek istiyorum ki eğer Türkiye Jokey Kulübü desteği olmasa idi içerisinde bulunduğumuz imkanlar ile

Üniversitelerimizin bu boyutta bir organizasyonu gerçekleştirmesi mümkün olmazdı. Bu or-

16ŞINVNU JPOFUĞŞTNم

zasyona gerekse oturumlara katılımlanndan dolayı Bakanlığımız mensuplarına da teşekkür ederiz.

Türk kültüründe at ele alınınca atın yaşamı, günümüz koşullarında yetiştirilmesi, sağımı ve eko-

si'nden de katkı istemiştir. Bu ؛ aldık.

çeki, ulaşım, spoı•，kısıtlı olmak kaydıyla gıda amacıyla yetiştirilmesi yapılan bir canlıdır, insanoğlu-

nun ilk evcilleştirtiği, birlikte yaşadığı ve günümüzde karşılaştırıldığında uzun yıllar motorize güç ola-

kadar uzanmasında en büyük güç kaynağı olmuştur. Orduların • ' ...... ■ zafer kazanılmasında

tiştiıilmesi konusu gündeme gelmiş ve 1842*с1е ordunun ihtiyacını karşılamak üzere veteriner hekimlik

eğitimine başlanmıştır. Uzun yıllar eğitime askeri bünyede devam edilmiş, İhtiyaç duyuldukça askeri

veterinerler sivillere de hizmet vermiştir. 1889 yılından İtibaren ise toplumda at dışındaki hayvanların

da kazanmasına parelel olarak sivil veteriner hekimlik eğitimine geçilmiştir. Bu nedenle veteriner

tesindeki toplantılarda konuşnıacılar sunacakları tebliğlerle bu hususları dile getireceklerdir. Aslında

lenebilecektir. Bu konuda konuşmacılarımıza daha fazla fırsat yaratabilmek için konuşmamı kısa kese-

bakabilir ancak namusa asla. Bu anlayış içerisinde Direyin, aile reisinin yanından hiç ayırmadığı, en

yakınına dahi emanet edemediği üç şey vardır: at, avrat，silah, işte at Türk aile yapısında bireylerin

Değerli katılımcılar ve konuklar, Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık konulu toplantı ve or-

ganizasyonumuzun gelecek yıllar için daha büyük katılım ve daha çoşkulu bir organizasyonun gerçek-

leştirilmesi açısından Dır başlangıç oirnası, başarı ile tamamlanması ve Türk dünyasına yeni ufuklar

açması dileğiyle hepinizi saygı ve sevgi ile selamlıyorum.

AÇILIŞ KONUŞMASI

VELÎVOLKAN*

Sayın Başkan, Sayın Konuklar，

1er؛

nun doğuşu, yaşayışı ve ilerleyişi at üzerinde olmuştur. Bu bakımdan, "Türk Kültüründe At ve Çağdaş

Atçılık Toplantısını düzenleyecek bizleri bir araya getiren bütün ilgili kuruluşları içtenlikle kutlarım ve

ederim. Ayrıca bu toplantıda bulunmaktan, kardeş ülke heyetler؛ zisinden oluşmaktadır.

gaktadır. Geriye kalan arazilerde ise, başta narenciye olmak üzere, patates, üzüm ve çeşitli sebzeler ye-

tiştirilmektedir. Ayrıca ülkenin her tarafına yayılmış yaklaşık 500,000 adet zeytin ağacı ile 500,000

adet harup ağacı mevcuttur. Narenciye, patates, üzüm ve harup belli başlı ihraç ürünlerini

oluşturmaktadır.

pılmaktadır. Ülkemizde yaklaşık; 16,000 adet sığır, 200,000 adet koyun ve 50,000 adet keçi varlığı

mevcuttur. Ayrıca yılda yaklaşık 3 milyon adet ızgaralık-sofrahk piliç üretilmektedir. Bazı istismalar

dışında, üretim ülkemiz ihtiyacını karşılayacak düzeydedir. îç tüketim fazlası ürünler de ihraç edilmek-

Sayın Başkan, Sayın Konuklar, Kıbrıs'ta ve Kıbrıs Türklerinin tarihsel geçmişinde at, sosyal ve

ihtiyacı olan atlar yetiştirilmekte idi. Bu atlar ordu ihtiyacı yanında，1940 ا1ا

* Veli Volkan, Kuzey. Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Paneli Tanm, Doğal Kaynaklar ve Enerji Bakanlığı Müsteşarı

18ŞINVNU JPOFUĞŞTN

şımacılıkta genellikle ünlü Kjbrıs eşekleri kullanılmakta idi. Bu hayvanlar, diğer ülkelerdeki eşeklere

nazaran, cidagoları yüksek, iri cüsseli, kalın yapılı, adaleleri gelişmiş ve kuvvetli hayvanlardır.

aimışlar ve oluşturulan aygır depoları ile katır yetiştiriciliğini teşvik etmişlerdir. Bu üretim ile 1• ve II.

at ve katırlar Kıbrıs'tan sağlamakta idi.

Kıbrıs'ta 20• yüzyıl başlarında hayli yaygın olan at, eşek ve katır varlığı, yaşam tarzının deği-

şikııgı, mekanizasyon, ekonomik zorluklar, yer değişikliği, güçler ve toplumlararası çatışmalar nedeni

ile azalmış, at ve atçılık ile katır yetiştiriciliği de sürekli olarak gerilemiştir. 1936 yılında, Kıbrıs'ta，

4536 at, 53888 eşek ve 8568 katır varken, bu rakamlar, 1956 yılında 2549 at, 42266 eşek ve 6920 ka-

varlığı kalmıştır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde ise halen yaklaşık 1500 adet at-eşek-katır varlığı

mevcuttur. Bu hayvanlar da genellikle iş ve binek hayvanı olarak kullanılmaktadırlar. Esasında 1960'1آ

yıllardan ا oranındaazalmışdurumdadır. liştirmek؛،؛ gimizinsembolüolanatkonusunuilm iolaraktartışmakamacı؛

AÇILIŞ KONUŞMASI

EMİNEGTJRSOY-NASKALİ*

DünyasıAraştırmalarıVakfıBaşkanı,SayınProf.Dr.TuranYazgan;A hilikAraştırmaveKültür

TürkiyatMerkez؛

zeminidolacak. Doç.Dr.YuriVasilyevivanoviç'in"Yakutkültüründeat"konulutebliğiileTürk" 广 yapacak.

var.SadeceatkültürükonulutebliğlereDır haftazamanayırabilseydikbelkiozamankonularıncüzibir

("TürkKültüründeA tveÇağdaşAtçılık"toplantısındaüçbilimadamına-Prof.Dr.Şükrü

II. BÖLÜM

TÜRK KÜLTÜRÜNDE AT

FSKÝTÜ R KKÜ LTÜ R Ü N D EAT

OSMANFİKRÎSERTKAYA*

koymayaçalıştım.

Ia.A tveEskiT ürkler

O.MenghinatıehlîleştirmekvegenelliklehayvanyetiştirmekgibimedeniyettarihindeKi çok * Doç. Dr. Osman Fikri Sertkaya，İstanbul üniversitesi, İstanbul.

1 Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu, Türk M illî Kültürü, Düzeltilmiş ve genişletilmiş 3• baskı, İstanbul 1984.

2 s. 207-209•

3 s. 331-333•

4 し Rasonyi, Tarihte TürkLiik, Ankara 1971，s. 4•

5 W• Koppers，"Cihan tarihinin ışığında ilk Türklük ve ilk İndo-Germenlik", Belleten, sayı: 20，1941, s. 471, Almanca

aslı, s. 522.

şeyleritekrarlamaktadırlar.

Ib. Hunlarda at

tespitleriyapmışlardır: Das Pfercl ill praehistorischer und früherhistorischer Zeit, Wien, 955 ل Sibirya'dan, H, 1957, İstanbul, s. 】07: s. آ12-16آ

8 Liu Mau-tsai, Die chinesischen Nachrichten zur Geschichte der Ost- Türken, ١, Wiesbaden 958 ا

9 L. Ligeti, "Asya Hunlan", Attiia ve Hunlan, İstanbul 1962, s. 37 vd.

١ 0 p. Vâczy, "Hunlar Avrupa'da"，Attila ,١؛، Huııları, İstanbul 962ل

ESKİ TÜRK KÜLTÜRÜNDE AT

27

gururu(H e rre n s to lz )"nuuyandırıyor,İkincisiisegenişufuklarahükmetme,,hakimiyetveCİ-

Demir.

bahsetmişti.

atları Olağanüstü yeteneklere sahiptirler ve bu yeteneklerine denk b ir vücut yapıları vardır; uzun

1•A-şi-na(A-sclıi-na)atlan:

3.A-şi-te{A-schi-te)atları:づ

4.TaA-şi-te(Ta A-schi-te)iitlan:^

5•Pa-уепA-şi-te(Pa-уеп A-schi-te)atlan:أ

10-

11-土

12 T'ang-hui-yao，Schcıng-wu-yın- sc/ıu kııan, 936 ل

13 PAIDEUMA, Mitteilungen zur Kulturkunde, v in (Festgabe für Hermann Lornmel), Heft 4-6，1959-1961, s. 274-

276,

14 Inclo-Iranian Journal, X, 1968-967 ل

geçirelim: "beyazatM14.yüzyılıntanınmışgezginiibnBatutaX III.veXIV.yüzyıllardaharpvemuharebeiçin yeter.

ESKİ TÜRK KÜLTÜRÜNDE AT

29

bayırkıınııg ak adğırığ binip oplayıı tegdi bir erig okın は巾. iki erig udşııru sançdı. ol tegdükte

bayırkurıug ak adğırığ udlıkin siyu urti(KTD35-36)(Bayırku'nunakrenkliaygırınabinerek,

düşmanahücumetti)

alp şalçı ak atin binip tegmiş(KTD40)(Alpşalçıkır(ak)renkliatmabinerekdüşmanahücum

etmiş) hücumeder. düşmanahücumeder•

alp şalçı kır (ak) renkli atına binerek düşmana boğa gibi hücum etti, o at orada düştü, iz g il kavm i

atınabiner.

tokuz oğuz bodun kentli bodurlum erti, tegri yir bulğakin üçün yağı boltı. bir yılka biş yolı

sügüşdiimiiz. tegışınte yıtınç erig kılıçladı. tokuz erig egire tokıdı. idiz bodlin anta diti. sarıçdımız. ilin altımız. olamazkanısındayım. A TK E LİM E S İÜ ZERİN EB A Z IDÜŞÜNCELER

ALEKSANDRM.ŞÇERBAK*•

sahasıazalmışveanlamıdeğişmiştir:TT yont"başıboşhayvan",,'hergele",Yak.sonogos"gençat"•

-Balk,cılkı,Tuv.çılğı, Uyg. ilki-ilka"yılkı";Nop.yılkı,Hak.çılğı"at","yılkı";Alt.cılkı"yılkı

* Prof. Dr. Alexsandr M. Şçherbak, Leningrad

2 D. G. Tumaşeva, Slovar' dialektov sibirskih tatar, Kazan' 1992，s. 90.

3 H. Vámbéry, Die primitive Cultur cles turko-tatarischen Volkes, Leipzig 879 أ

4 P. M. Melioranskiy, "Zaimstvovanmye vostoçniye slova ve russkoy pišmennosti domongolškogo vremeni",

ìzvetstiyci Otdeleniya Russkogo Yazika / Slovesnosti Akademii nauk, X, 4，St. Petersburg 】905，s. 4-5..

ağta ХІІП"hadım"，Halh.ağt (an)"at","yılkı","iğdişatM,"iğdiş",ağtla-"iğdişet-".Kaim,ağî"at"；

akta morin"iğdişat"，Evenk.akta-,Nan•xakta-"iğdişet-".DahasonrabumeseleyedeğinenG.

et-,Özb.axta kil,Uyg.axta kil-"iğdişet-"• araştırmayapılmalıdır. 59.

6 G. Doerfer, Türkische und mongolische Elemente in Neupersischen, /.. Mongolische Elemente im Neupersischen,

Wiesbaden 1963，s. ١

7 Sir G. Clauson，"Turkish and Mongolian horses and use of horses"，Proceedings ofthe 7th Meeting ofthe Permanent

International Altaistic Conference 29 Augustus-3 September 1964, Central Asiatic Journal X，3-4，1965，s• 162-163•

8 M. Lewicki, La langue mongole des transcriptions chinoises du XlVe siècle. Le Houa-yi yi-yu cle 1389, //,

Vocabulaire-index, Wrocfaw 1959, s. 8.

9 Sir G. Clauson，a.e., s. 162.

10 G. Doerfer, "Proto-Turkic: Reconstruction Problems"，Türk D ili Araştırma Yıllığı-Belleten 1975-1976'dan ayrıbasım,

Hungarica XXVI, Budapest 1980，s. 127•

s. 29

13 G. Doerfer，Türkische und mongolische Elemente in Neupersischen, I, s.116-15 أ

(baktaba şiruda-battı toprakka, baktaba usundu-battı suga),Bur.，Halh.bağta-,Kaim,bûğt-"sığmak",

belirsizlikvardır:baktaba şiruda, baktaba usunducümleleri"battıtoprağa","battısuya"anlamlarına

axta, ağtaveyaagťtangelişmişolsaydı,aünlüsününikinciluzunluğubüyükbirihtimalleherhangibir

fikirdir.ÇünküTuvacadakiça's, ba'k, do 'rtkelimelerinebaşkaTürkdillerindeyağış, bağay,

bulunmamaktadır.ŞunudakaydetmeliyizkiX III.yüzyıldaMoğolcayaFarsçadangirmişolanağt (a)

vecuctaveyaağt (a)arasındailişkikurmakzordur•

bulunan*/?,ModemTürkdillerindepvebşekillerindegeçer.AnaTürkçedep II bzıtlaşması

(opposition)yoktu.Bence,bazıkelimelerinbaşınagelenh,V, y,ünsüzlerininprotetikkarakteri

apaçıktır.

K IS A LT M A LA R

Alt. Altayca

Kar.KaraimceOrok. ........Orokça

Az. ..........

Başk. .......

. • Başkurtça Kaz. ............Kazakça Sib. Tat.■ SiDirya Tatarcası

Bur. .........

quotesdbs_dbs29.pdfusesText_35

[PDF] Esen Ö Profiles | Facebook

[PDF] Esen Yay - GittiGidiyor

[PDF] STRUCTURA ESEULUI MOTIVA

[PDF] Dossier de candidature - ESG Maroc

[PDF] MALI Annexe 2

[PDF] Ecole des Sciences de l 'Information (ESI) Rabat La Grande Ecole

[PDF] Bienvenue ? l 'Université de Reims Champagne Ardennes

[PDF] ESIAB (Brest - UBO

[PDF] livret pédagogique - Esilv

[PDF] Page 1 Ecole Supérieure / d 'Ingénierie | \ en Sciences Appliquées

[PDF] Emplois du Temps Filière : Sciences Economiques et Gestion

[PDF] reglement administratif et financier - Esith

[PDF] fiche de candidature au concours cycle licence professionnelle - Esith

[PDF] reglement administratif et financier - Esith

[PDF] ESITH-LP-2016