[PDF] Modern Lübnanda M?r?n?ler ve Çat??ma

View - Download Modern Lübnanda M?r?n?ler ve Çat??ma

Previous PDF

Next PDF

T.C.

MARMARA ÜNVERSTES

ORTADOU ARATIRMALARI ENSTTÜSÜ

ORTADOU SYAS TARH VE ULUSLARARASI LKLER

ANABLM DALI

(Doktora Tezi)

Hazırlayan

Yasin ATLIOLU

stanbul 2011 T.C.

MARMARA ÜNVERSTES

ORTADOU ARATIRMALARI ENSTTÜSÜ

ORTADOU SYAS TARH VE ULUSLARARASI LKLER

ANABLM DALI

(Doktora Tezi)

Hazırlayan

Yasin ATLIOLU

Tez Danımanı

Prof. Dr. Samir Salha

stanbul 2011 I

ÇNDEKLER

ÇNDEKLER

............................................................................... I

ÖNSÖZ........................................................................................ VI

ÖZET/ABSTRACT....................................................................... VII KISALTMALAR.......................................................................... IX TRANSKRPSYON NOTU........................................................... XI

GR......................................................................................................................... 1

BRNC BÖLÜM

ORTA DOU'DA KMLK VE ÇATIMA

I.1. Etnisite Kavramı ve Etnisite Kuramları................................................ 11

I.1.1. Etnisite Nedir?...................................................................................... 11

I.1.2. Etnisite Kuramları............................................................. 19 I.2. Orta Dou'da Etnisite Kaynaklı Çatıma.............................................. 26 I.2.1. Çatıma Kavramı............................................................... 26 I.2.2. Müzmin Toplumsal Çatıma ................................................ 29

KNC BÖLÜM

MODERN LÜBNAN'IN DOUU VE SYASET

II.1. Grand Liban'ın Kuruluu............................................................... 39 II.2. Lübnan'da Dini ve Mezhepsel Gruplar............................................... 42 II.2.1. Hıristiyanlar................................................................... 43 II II.2.1.2. Grek Ortodokslar.................................................. 51 II.2.1.3. Grek Katolikler.................................................... 53 II.2.1.4. Ermeniler........................................................... 54 II.2.1.5. Dier Hıristiyanlar................................................. 57 II.2.2. Müslümanlar................................................................... 58 II.2.2.1. Sünniler............................................................. 59 II.2.2.2. iiler................................................................. 62 II.3. "Za'im"lik Kurumu..................................................................... 72 II.4. Konfesyonel Sistem..................................................................... 81 II.5. Konfesyonel Sistemin Anayasal Kaynakları........................................ 86 II.5.1. 1926 Anayasası............................................................... 87 II.5.2. 1943 Ulusal Pakt............................................................. 91 II.6. Konfesyonalizmin Toplumsal Alandaki Uygulaması............................. 100

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

III III.3.1. Avrupa Devletleri'nin Siyasi Müdahalecilii........................... 150 III.3.2. Osmanlı Devleti'nin Cebel Lübnan'da Otorite Kurma Arayıları ... 157 III.4.1. Lübnan'da Misyonerlik ve Eitim Faaliyetleri......................... 183 III.4.3. Fenikecilik Fikri ve Hıristiyan Lübnan Milliyetçilii.................. 209 III.5.1.1. Franciyye Ailesi................................................. 258 III.5.1.2. Cemayel Ailesi................................................... 261 III.5.1.3. am'njn Ailesi.................................................... 263 III.5.2.2. Ulusal Liberal Parti.............................................. 273 III.5.2.3. Ulusal Blok....................................................... 275

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

IV.1. Baımsızlıktan ç Savaa Lübnan: 1943-1975.................................... 280 IV IV.1.1. kinci Dünya Savaı'ndan Sonra "Lübnan Mucizesi".................. 280 IV.1.2. Souk Sava Kıskacında Lübnan.......................................... 284 IV.1.3. 1958 Krizi ve ABD'nin Lübnan'a Askeri Müdahalesi.................. 288 IV.1.4. 1958 Krizi'nden Sonra Lübnan............................................ 291 IV.1.5. Filistinlilerin Lübnan'daki Varlıı......................................... 293 IV.2. Lübnan'da Siyasi ve Askeri Cepheleme.......................................... 299 IV.2.1. Siyasi Gelimeler: 1970-1975............................................. 299 IV.2.2. Siyasi Cephelemenin Örgütsel Yapısı.................................. 310 IV.2.3. Paramiliter Güçler ve Silahlanma........................................ 316 IV.3.1.1. ABD'nin Orta Dou Siyaseti.................................. 322 IV.3.1.2. SSCB'nin Orta Dou Siyaseti................................. 328 IV.3.1.3. Suriye'nin Lübnan Siyaseti..................................... 332 IV.3.1.4. srail'in Lübnan Siyaseti........................................ 335 IV.3.1.5. ran slam Devrimi'nin Etkisi.................................. 337 IV.3.1.6. Irak ve Araplararası likilerin Rolü........................... 342 IV.3.2.1. Yasal Devlet Otoritesinin Güçsüzlüü........................ 346 IV.3.2.2. Sosyo-Ekonomik Eitsizlikler................................. 350 IV.3.2.3. Demografik Deiim............................................ 356

IV.4. 1975 Lübnan ç Sava

IV.4.1. Lübnan ç Savaı'nın Safhaları........................................... 362 IV.4.1.1. ç Savaın lk Safhası: Nisan- Haziran 1975................. 363 IV.4.1.2. ç Savaın kinci Safhası: Austos 1975- Aralık 1975...... 367 IV.4.1.3 ç Savaın Üçüncü Safhası: 1976 Suriye gali............... 377 IV.4.1.5. ç Savaın Beinci Safhası: 1982 srail gali................. 411 V IV.4.1.6. ç Savaın Altıncı Safhası: 17 Mayıs Antlaması........... 421 IV.4.1.8. ç Savaın Sekizinci Safhası: General Michel Anjn syanı. 445

SONUÇ

...................................................................................... 501 EKLER....................................................................................... 511 BBLYOGRAFYA..................................................................... 516 VI

ÖNSÖZ

Tez çalımamın hazırlık (aratırma, kaynak toplama) ve yazım aamaları Suriye'nin

bakenti am'da ikamet ettiim 2 yıllık sürede tamamlandı. Çalımada kullanılan kaynaklar, Lübnan, Suriye ve Türkiye'deki kütüphanelerden salandı. Lübnan'daki Beyrut Amerikan Üniversitesi'nin Jafet Kütüphanesi, Suriye'nin bakenti am'daki Esad Kütüphanesi, stanbul'daki slam Aratırmaları Merkezi (SAM) Kütüphanesi ve Boaziçi Üniversitesi'nin merkez kütüphanesi tez çalımamın kaynak toplama

sürecinde oldukça faydalı oldu ve yazım sürecini kolaylatırdı. Tabii ki çalımam bir

çıktıı

nı belirtmek gerekiyor. Bunun yanında çalımamın olası tüm kusurları ve yapan ve Lübnan konusundaki deneyimleri ve bilgisiyle çalımanın seyrini ıık tutan Kocaeli Üniversitesi'nden Prof. Dr. Samir Salha ve Marmara Üniversitesi Ortadou

Aratırmaları Enstitüsü'nden Doç. Dr. Osman Gazi Özgüdenli ve Yrd. Doç. Dr. ebnem

Gülfidan'a teekkürü bir borç bilirim. Suriye'de ikamet ederken ve Lübnan'a yaptıım

çevrilerde yardımını esirgemeyen irin Hamdan'a bana verdikleri destek için teekkür

ederim. Ayrıca 2009 yılında yaptıımız kısa bir sohbette tavsiyeleriyle tezimin adının

Prof. Dr. Zekeriya Kurun'a saygılarımı sunuyorum. Son olarak hayatım boyunca her türlü destei karılıksız veren ve her zaman yanımda olan sevgili annem ve babama minnettarlıımı belirtip çalımamı onlara ithaf ediyorum. VII

ÖZET

Mezhepçi toplumsal yaamı ve esiz tarihsel deneyimleriyle dikkate ayan bir ülke olan

Lübnan, kimlik ve çatıma arasındaki karılıklı ilikiyi tüm boyutlarıyla ele almak için

aratırmacılara elverili bir zemin salamaktadır. Lübnan, modern tarihi boyunca

müzmin ve sürekli çatımalara maruz kaldı. Özellikle baımsızlıını elde ettii 1943'ten

beri konfesyonel ilkelere dayalı olan Lübnan'ın siyasal sistemi, 1958 Krizi ve 1975 ç

Savaı gibi bir dizi çatımayla yüzlemek zorunda kaldı. Aırı derecede iddet ve anari

sivil ve dini seçkinler arasında ortak bir geçmi ve soy arayııyla birlikte 19. yy'dan ve uzun bir tarihe sahip bir toplumdu. Fransa, Grand Liban (Büyük Lübnan)'ı

ekonomik sisteminde ayrıcalıklı bir mezhep haline geldi. Bu ayrıcalıklı statüden dolayı

odaklanmakta ve kimlik ve çatıma arasındaki karılıklı iliki tüm boyutlarıyla ele

alınmaktadır. VIII

ABSTRACT

Lebanon is such a remarkable country having sectarian social life and unique historical experiences that it provides for a favorable basis for researchers to discuss correlation between identity and conflict in detail. Lebanon has been engulfed in protracted and continuous conflicts throughout its contemporary history. Especially since it gained independence in 1943, Lebanese political system based on confessional principle had to face a couple of conflicts such as 1958 Crisis and 1975 Civil War. In these crisis involved extremely violence and anarchy the major religious sect playing the most considerable was doubtlessly the Maronites. Lebanon) has been their motherland for many centuries. This belief has led to seekings of common past and common ancestor among Maronite secular and religious elit, in addition to emerge idea of Maronites nationalism or Lebanese Christian nationalism since begining of 19. Century. According to the Maronites, they are a society having distinctive ethnical characteristics, an unique religion and deep-rooted history. When France established Grand Liban (Great Lebanon), the Maronites' dreams were fulfilled and they became privileged sect in politics and economic system of new Lebanon. Because of this privileged status, the Maronites got involved in all political and social struggles and conflicts of contemporary Lebanon. This thesis focus on role of the Maronites in conflicts of contemporary Lebanon and discuss correlation between identy and conflict in detail. Key Words: Lebanon, Maronites, Lebanon Civil War, Identity, Conflict IX

KISALTMALAR

ABCFM Amerikan Yabancı Misyonlar Kurulu (American Board of

Commissioners for Foreign Missions)

ABD Amerika Birleik Devletleri

ACG Arap Caydırıcı Gücü

ASB Arap Sosyalist Birlii (el-ttihad el-'Arabî el-tiraki) AUB Beyrut Amerikan Üniversitesi (American University of Beirut) AUH Arap Ulusal Hareketi (Harakat el-Kavmi el-'Arabi) Ba'as Arap Sosyalist Dirili Partisi (Hizb el-Ba'as el-'Arabi el-tiraki)

BAC Birleik Arap Cumhuriyeti

BAE Birleik Arap Emirlikleri

Bkz. Bakınız

BM Birlemi Milletler

CIA Merkezi Haberalma Tekilatı (Central Intelligence Service)

Çev. Çeviren

ÇHGB Çalıan Halkın Güç Birlii

ÇHGB-IH Çalıan Halkın Güç Birlii- Islah Hareketi

Der. Derleyen

FDHKC Filistin Demokratik Halk Kurtulu Cephesi

FHKC Filistin Halk Kurtulu Cephesi

FHKC-GK Filistin Halk Kurtulu Cephesi-Genel Komutanlıı

SAM slam Aratırmaları Merkezi

X SP lerici Sosyalist Partisi (Hizb et-Takadummi el-tiraki) KEÖ Komünist Eylem Örgütü (Munazzamat el-'Amal e-uyu'i) LÖC Lübnan'da Özgürlük ve nsan Cephesi (Jabhat el-Hurriya ve el-

RDF Rapid Deployment Force

Limitations Talks)

SSCB Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birlii

SSMP Suriye Sosyal Milliyetçi Partisi (Hizb el-Suri el-Kavmi el- ctima'i) UPGC Ulusal ve lerici Partiler ve Güçler Cephesi (Jabhat el-Ahzab ve UNIFIL Lübnan'daki BM Geçici Gücü (United Nations Interim Force in

Lebanon)

Group in Lebanon)

USEK Kaslık Kutsal Ruh Üniversitesi (Universite Saint Esprit de Kaslık) XI

TRANSKRPSYON NOTU

Özellikle Lübnan'la ilgili yapılan çalımalarda kii ve yer isimlerinin Arapça yazılılarının transkripsiyonu birçok zorluu beraberinde getirmektedir. Örnein

yazılabilmektedir. Çalımamızda bu tür zorlukları ortadan kaldırma çabası dâhilinde

kalınacaktır. Kii ve yer isimlerinin Türkçe telaffuzu esas al

ınmakla birlikte bazen

alfabede karılıı olmayan hamze (˯) kesme iareti (') ve 'ayn (ω) ters kesme iaretiyle Arap harfleriyle yazılan halinin çalımamızda birlikte kullanılması tercih edildi. 1 GR Orta Dou'da kimlik ile çatıma arasındaki ilikiyi incelemeye en elverili ülkelerin baında çok mezhepli toplumsal yaamı ve esiz tarihi deneyimleriyle Lübnan siyasal ve toplumsal meselelerin aynası gibidir. Bu yüzden Lübnan'ın kırılgan ve ekonomik ve etnik gerçeklerindeki çıkmazlardan kaynaklanmaktadır. Lübnan'ın Dou ekonomik ve kültürel etkileimlere son derece uygun bir zemin hazırladı. Bu jeopolitik

konum, Lübnan'a getirdii bazı avantajların yanında, istilaları, dı müdahaleleri,

sıkıntıları ve dümanlıkları da ortaya çıkardı yükselen daların üzerinde yayılan Lübnan toprakları, ekonomik olarak doal savalardan kaçan marjinal toplumsal grupların yerletii Lübnan Daları'daki siyasal ve ekonomik faaliyetler uzun yıllar boyunca feodal ilikiler üzerine ina edildi. ilikinin içine dorudan nüfuz etmesidir. Etnisitenin Lübnan'daki bu rolü, bazen çok

kültürlülük ve birlikte yaama kültürü balamında olumlu bir durum olarak ele alınsa da

birçok gerçek sorununun -ekonomik fırsat eitsizlikler, yoksulluk, medeni kanunun layabilmektedir. kendi tarihsel deneyimleri içerisinde bir dini kimlik mi yoksa bir etnik kimlik olarak mı 2 yaama kadar kimliksel karakterini ve olaylar karısındaki tepkilerini anlamak mümkün

ele alınması gerektii sorusu, bu konuda çalıma yapan aratırmacıların olduu kadar

ve bu baların s ınırlarının net bir ekilde çizilmesini engellemektedir. Bununla birlikte mezhepsel grupların aksine bu ülkenin kendilerinin anavatanı olduu iddiasına sahiptir. uzun bir tarihe sahiptir. 1 dayanıması duygusudur. 2

Hıristiyan Fransız Haçlıları'nın soyuna dayandırmalarını gerçekçi bulmasa ve bu

Hıristiyanlar arasında ulusallık iddiasında bulunabilecek bir toplumsal ve tarihsel alt yapıya sahip tek Hıristiyan grup" olarak tanımlamaktadır. 3

ekonomik farklılıklardan çok inanç üzerine ina edilen deer yargıları ve gayelerdir.

Politics and Change in a Traditional Society: Lebanon 1711-1845, Princeton University

Press, 1968, s.128.

2 Kamal Salibi, A House of Many Mansions, Londra, I.B. Tauris, 1988, s. 41. 3

Kemal Karpat, Orta Dou'da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk, Çev: Recep Bozkurt, mge Yayınları, 2001,

s. 68-69. 3

bakı açısını, algılama biçimlerini, reflekslerini ve davranı tarzlarını tarih boyunca

Hıristiyanlıın

milliyetçiliinin merkezini tekil etmektedir.

sıkıntı çektiklerini ve atalarının Merdait mi, Arap mı, Süryani-Arami silsilesinden mi

geldii konusunda kesin bir karara ulaamadıklar

ına dikkat çekmektedir.

4 kendilerini Hıristiyanlıın doduu Yakın Dou'daki Hıristiyan direniinin ve z Lübnan'ın kurulmasına kadar geçen süreçte ekillenen bakı açısı, direni ideolojisini yansıtmaktadır. 5

acılarının bir sonucu olarak dini ve siyasi liderlerine derin bir ekilde balandıklarını

belirtmektedir. 6 The Maronites in History, New York, Syracuse University Press, 1986, s. 1. 5 154.
6 Hilal Khashan, "The Political Values of Lebanese Maronite College Students", The Journal of Conflict

Resolution, C: 34, No: 4, Kasım 1990, s. 726.

4

acılarla varolularının taslaını verirler. Onların tarihi ehitlerin kanının içinde

yazıld 7

sürecinin bir parçasını tekil etmektedir. Etnik kimlik ina sürecinin dier bir parçası da

belirleyen temel unsur Hıristiyanlıktır. Bu tanımlamadaki H

ıristiyanlık vurgusu oldukça

hegemonya kuran etnik-dini grubun veya siyasi otoritelerin baskılarından kaçılacak bir iyle Lübnan kimliini de tek bir potada eritmeye çalımılardır. 8

en büyük korkuları, Müslümanların arasında varlıını sürdürememek ve yok olmaktır.

Short History of The Maronite Church, Çev: Susan Foukx (Arapçadan ngilizceye),

Jounieh, Beyrut, Saint Paul Press, 2009, s. 9.

8 5 geliimini derinlemesine etkiledi. Suriyeli gazeteci Sami Moubayed de 2006 yılında

yazdıı bir makalede Lübnan'ı ii, Sünni ve Hıristiyan olarak üçe ayırırken Hıristiyan

sakinlerinden bazıları Fransızca'yı Arapça'dan daha rahat konumakta ve Bu Lübnan'da her sabah kalkıp Fransızca gazeteler okurken kahve içmek bir 9 Lübnan'da yaptıım saha çalıması sırasında Moubayed'in belirlemelerine balayan, daha sonra Arapça ve ngilizce ile devam eden diyaloglara girmeleri, hatta

bunu farkına varmadan yapmaları, ülkenin dı tesire açık yakın geçmiinin günümüze

yansıyan izlerini ortaya koymaktadır. M Fransa ve Roma Katolik Kilisesi'yle tarihsel temas ve etkileiminin günümüze

yansımaları olarak varlıını korumaktadır. Albert Hourani de modernizimin Lübnan'a

giriinden beri Fransız ve Anglo-Sakson kültür ve eitim faaliyetleri arasındaki

rekabetin birbirini anlamada yetersiz iki ayrı tip Lübnanlı'nın yetimesine yol açtıını

aynı anda anlama giriimleri genelde her ikisini de tam olarak anlayamamalarıyla sonuçlandı. 10

Asia Times, 2 Austos 2006,

http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/HH03Ak01.html, (18 Eylül 2010). 10 Albert H. Hourani, Syria and Lebanon: A Political Essay, Oxford University Press, 1968, s. 84. 6

yetitirecek bir ulusal eitim sistemi ina etmekteki baarısızlıkları, onlar için büyük bir

Koleji (Collegium Maronitarum)'nin kurulmasından beri Roma Katolik Kilisesi'nin baımlı seçkinler ortaya çı

Lübnan'ın gerçek sahibi olma ve tarihsel olarak farklı ve ayrıcalıklı bir konumda

bulunma gibi iddiaları içinde barındıran bu milliyetçilik yaklaımından dolayı

egosantrik, korumac ı, içe kapanık, kendini toplum dıından kiilerle ilikilerde

çatımaların

yol açmaktadır. dinsel kimliini ekillendiren toplumsal hafızanın hala çok kuvvetli olduunun bir 7

kaygıları, onları sürekli olarak bir düman arayıı içerisine süreklemektedir.

paralel geli çevresini -onların deyimiyle- igal eden ve Hıristiyanlara zulüm eden Müslüman

kapalı dini ve toplumsal yapısının açılmasını getirdi. Haçlı Orduları'nı, slam

hâkimiyetine kar verirken Batılı devletler ve Roma Katolik Kilisesi ile ilk ciddi temaslarını da kurmu rsat buldukça Batılı devletler ve Roma Katolik Kilisesi

Dou'nun ayrıcalıklı Hıristiyanları olarak sunarak gerçek Katolik olduklarını onlara

kabul ettirmeye çabaladı. 400 yıla yakın bir süre Osmanlı Devleti'nin sınırları içerisinde

haline geldi. 17. ve 18. yy.'larda Avrupa merkezli fikirlerin ve teknolojik gelimelerin yapının yeniden ekillenmesine yol açt 8 süreçte Lübnan'da da kendilerine yeni bir tarihsel düman buldu. Bu düman, siyasi,

Liban'da

11

siyasi ve ekonomik ayrıcalıklar sunsa da ülkenin Fransa'ya karı tam baımsızlıını

12 modern Lübnan'ın tüm tarihini bir sivil savalar tarihi olarak adlandırmaktadır. 13

olarak Lübnan'da kimlik ve çatıma arasındaki ilikiye odaklanan bir tartımayı taıma

ın toplumsal karakterlerini ve ülkedeki dierquotesdbs_dbs25.pdfusesText_31

[PDF] peut on tuer un mouton chez soi

[PDF] calendrier vacances scolaires 2017 2018 maroc

[PDF] vacances scolaires 2018 maroc ministère de l'éducation nationale

[PDF] vacance scolaire maroc 2017

[PDF] rentrée scolaire 2017 2018 maroc

[PDF] vacances scolaires 2018 maroc

[PDF] vacances scolaires 2017 maroc mission

[PDF] vacances scolaires 2017 maroc ministère de l'éducation nationale

[PDF] vacances universitaires 2017 maroc

[PDF] elbilia primaire

[PDF] vacances scolaires 2016 maroc ministère de l'éducation nationale

[PDF] aide mémoire mathématique secondaire 3

[PDF] quelqu'un qui aide les autres

[PDF] synonyme d'aider les autres

[PDF] aidé synonyme