[PDF] Teruggevonden getekende vogel- boeken uit 1982/83 van Peter Vos*

View - Download Teruggevonden getekende vogel- boeken uit 1982/83 van Peter Vos*

Previous PDF

Next PDF

De Boekenwereld 37 . 3 | 20217879Teruggevonden getekende vogelboeken uit 1982/83 van Peter Vos Jan Piet Filedt Kok

Half december 2020 verscheen bij uitgeverij Rubinstein Peter Vos - Getekende boeken, samengesteld door Eddy de Jongh en de schrijver van dit artikel, in samenwerking met

Saïda Vos-Lokhorst.

1

In de boekbespreking daarvan in De

Boekenwereld 37/1 spreekt Jan Jaap Heij de hoop uit dat er in de toekomst, naast de 55 in dit boek besproken getekende albums, ook nog albums zullen opduiken die tot nu toe niet getraceerd konden worden, maar waarvan bekend is dat ze er moeten zijn. Die hoop is inmiddels bewaarheid: twee vermiste boeken die in Getekende boeken worden genoemd, een klutenboek en een (dik) Nederlands vogel- dagboek, werden kort na de verschijning van het boek teruggevonden. 2

Het betreft Klutenstudie uit juni-juli 1982

en Vogels uit mei 1982-juli 1983.

Verrassend genoeg hangen beide

vogelboeken nauw met elkaar samen. Bovendien vormen zij een duidelijke link tussen de vroege vogelboeken, zoals het Artis-boek (1978-79) en 333 vogels (1980-81), en de latere, zoals Vogels in Spanje (1984) en In Eilat (1985). Voldoende reden om aandacht aan beide onge- publiceerde albums te besteden.

Het album Vogels is het vierde

vogeldagboek dat de kunstenaar maakte en bleek - tot dusver onopgemerkt - samen met drie eerdere vogeldagboeken in een kast met vele honderden gedrukte vogelboeken van de kunstenaar te staan. Klutenstudie, dat negen dub- bele pagina's met penseeltekeningen van kluten en hun kuikens bevat, werd door Peter Vos aan Ninon le

Grand cadeau gedaan op haar ver-

jaardag op 8 december 1982, kort voordat hij met haar huwde. Het spoor daarvan was door vele ver- huizingen, tot voor kort, verloren gegaan.

Vogeldagboeken van

Peter Vos

De vier onlangs teruggevonden

vogeldagboeken, ontstaan tussen

1972 en 1983, geven een goed beeld

van Peter Vos' sterk groeiende belangstelling in de jaren zeventig voor het observeren en tekenen van vogels. Begin 1975 werd die interesse in vogels verder aan- gewakkerd door een burn-out als gevolg van zware tijdsdruk bij het maken van de illustraties van drie sprookjesboeken. 3

Hij besloot geen

illustratieopdrachten meer aan te nemen en verhuisde kort daarna in november 1975 vanwege huwelijks- problemen naar Amsterdam. Vanaf dat moment werd het tekenen van vogels het belangrijkste thema in zijn vrije werk, waarin de nabijheid van Artis een rol speelde.

De vroegste twee vogeldagboe-

ken zijn kleine notitieboekjes van ruim 200 pagina's gelinieerd papier. Het eerste, met de titel lang niet alles over vogels 9-V-'72 - 5-VIII-'77, begint met 6 bladzijden korte notities van vogel observaties op zijn reis in mei 1972 in de Camargue (Frankrijk) met zijn vogelvrienden

Charles Donker en Reuven Shekel.

Vervolgens betreffen zijn aanteke-

ningen vooral de vogels in de buurt van zijn huisje in Meddo bij Winters -

Teruggevonden

getekende vogel- boeken uit 1982/83 van Peter Vos

Jan Piet Filedt Kok

Titelpagina in

zwarte pen en rode penseel van album

Vogels 30.V.'82 -

25.VII.'83.

Negende dubbele

pagina van album

Klutenstudie, juni/

juli 1982 (p. 42-43), met penseel teke nin- gen van zes staande/ opvliegende kluten en drie staande jongen, 6 juli (links) en opvliegende kluten en zes jongen,

10 juli (rechts).

Titelpagina in pen

en penseel van album Klutenstudie, getekend op 27 juni

1982, met penseel-

tekening van staan- de kluut, twee eieren en kuiken.

Dubbele bladzijde

(p. 116-17) uit Vogel- dagboek 1981-82,

24 en 25 april 1981,

bezoek aan Zoo,

Antwerpen en langs

de Westerschelde,

Elle woutsdijk en

naar de 'Staartsche

Nol', met vignetten

in pen van vogels.

Op 2 september 1977 begint Vos

een tweede notitieboekje (dat loopt tot 7 november 1979) met de woorden:

Begin mijn tweede vogeldag-

boek. Het eerste is in vijf jaar volgeschreven. Allerlei 'eerste waarnemingen' want ik had nog weinig gezien, toen ik begon. Benieuwd hoe het er uit zal zien, gevuld met letters en wie weet, nieuwe spannende species.

Naast een lang geïllustreerd verslag

van zijn derde reis naar Israël bevat het beschrijvingen van zijn bezoeken aan Artis, waar de vogeltekeningen voor zijn Artis-boek, uitgegeven als

Een studie in grijs, tot stand kwamen.

Daar naast doet dit tweede dagboek

verslag van zijn vogel ervaringen in

Amsterdamse parken en tijdens de

vele dagtrips die hij vanuit Amster- dam maakte om vogels te kijken.

Voor zijn derde vogeldagboek

kiest Vos voor een wat groter formaat, met beter tekenpapier, gebonden in een zwarte linnen band en voorzien van een echte titel- pagina: 1.II.MCMLXXX / vogel dagboek / 29.V.MCMLXXXII / PETER VOS.

In dit veel uitvoeriger dagboek zijn

de in pen getekende vogels in de geschreven teksten verweven. Het bevat niet alleen een uitvoerig ver- slag van zijn vierde reis naar en in Israël in 1980, ditmaal met Reuven

Shekel per vliegtuig naar Tel Aviv,

maar ook van zijn reis met zoon

Sander per boot naar Engeland,

waar ze een bezoek brengen aan het vogelreservaat Slimbridge.

Daarnaast zijn vogel observaties

opgenomen van een aantal Neder- landse vogellocaties, waaronder de Noord-Hollandse Duinen, de

Zuidpier en Flevopolder, maar ook

van vele bezoeken aan Artis en dierentuinen in Wasse naar, Amers- foort, Antwerpen etc. De dieren- tuinen ver schaften de modellen voor 333 vogels. Dit was het album waaraan Vos vanaf augustus 1980 werkte, na de uitgave van Een studie in grijs (april 1980). Hij voltooide het album met de 333 penseel tekeningen van vogels op 141 platen eind 1981. tegenstelling tot de latere reizen door dat land met Shekel (in het voorjaar van 1977, 1978 en 1980), waarvan talrijke brieven bewaard zijn. 4

In het vogeldagboek dat hij

tijdens deze eerste reis in 1975 bijhield, zijn de getekende vogels ook nog spaarzaam aanwezig, in tegenstelling tot zijn verslag van zijn tweede reis (1977), waarin de in pen getekende vogels deel van de dagboektekst zijn geworden en vergelijkbaar zijn met die in zijn luchtpostbrieven. wijk, waar hij tussen 1972 en 1974 koortsachtig werkte aan de illustra- ties van de sprookjesboeken. De handgeschreven tekst is in verhalend proza geschreven, waarbij de waarnemingen slechts zelden van vogeltekeningen zijn voorzien. Dit verandert wanneer hij met zijn

Israëli sche vogelvriend Reuven

Shekel in het voorjaar van 1975 van

Venetië per boot naar Israël gaat en

daar enkele weken rondreist. Deze eerste reis door Israël was tot dus- verre niet gedocumenteerd, in

De Boekenwereld 37 . 3 | 20218081Teruggevonden getekende vogelboeken uit 1982/83 van Peter Vos Jan Piet Filedt Kok

vogelobservaties op Schiermonnik- oog van 2-6 juni, gevolgd door vijftig pagina's gewijd aan en langduriger verblijf in Bergen. Peter Vos verbleef daar met zijn geliefde Ninon le

Grand in het huis van haar ouders,

waar zij op het huis en de poes pas- ten. Naast het album Klutenstudie zal in dit artikel de bespreking van het album Vogels zich in hoofdzaak beperken tot Vos' verblijf in Bergen (Noord- Holland) tussen 8 juni en

10 juli 1982.

Vogelobservaties in

Bergen in juni-juli 1982

Van het schoonouderlijk huis in

Bergen bezocht de kunstenaar in

die weken vrijwel dagelijks, een enkele keer vergezeld door Ninon en bezoekers, het natuurgebied

De Putten om naar vogels te kijken.

Dit natuurgebied ligt tussen Petten

en Camperduin, achter de Honds- bossche Zeewering, waar op de eilandjes onder meer kluten en zil- ver- en kokmeeuwen broeden en ook een rijkdom aan verschillende enthousiasme', zoals hij formuleert in de inleiding van Een studie in grijs, hem als vogeltekenaar blijven moti- veren.

Onder dit motto op de eerste

pagina van Vogels staat geschreven: 'NOTATIE. merel: gezien (merel: gehoord (merel): eerst gehoord, toen ook gezien merel): eerst gezien, toen ook gehoord.'

Dit vormt de 'legenda' bij de

(dagelijkse) vogellijsten, die vanaf

9 juni 1982 op linkerpagina's van dit

vogeldagboek verschijnen.

Het vierde vogeldagboek, opent,

onder het kopje 'Bergen 30.V.'82 1 e

Pinksterdag', met de woorden:

'Het boek begonnen op 't eind van de lente; me voorgenomen om de vignetten wat meer uitgewerkt te maken; in mijn twee kleuren chinees zwart & Venetiaans rood.' Na aan- tekeningen gemaakt tijdens een kort bezoek aan Bergen volgen bare handschrift. De albums uit

1984 en 1985 met vogelobservaties

uit respectievelijk Spanje en Iraël, in opzet en formaat vergelijkbaar met het album Vogels, maakte Vos in enkele weken na zijn terugkeer in Nederland, op basis van zijn ter

Vierde vogeldagboek:

het album Vogels uit

1982-1983

Het vierde vogeldagboek, bestaande

uit 181 genummerde pagina's, bevat op de linkerpagina's een nieuw, vast onderdeel: een (dag)lijst van vogels, die Vos op de betreffende dag gehoord en/of gezien had. 5 Op de rechterpagina beschreef hij zijn waarnemingen als vogelaar, geïllus- treerd met betrekkelijk kleine gekleurde penseeltekeningen van de geobserveerde vogels. In het latere gedeelte zijn de linkerpagina's met de dagelijkse vogellijsten, meer dan in het begin, gevuld met teke- ningen en opmerkingen, waardoor dubbele pagina's zo nu en dan ook door een getekende vlucht van vogels worden verbonden. Boven- dien gaat de kunstenaar, naast

Chinese inkt en Venetiaans rood,

geregelder gebruikmaken van aqua- relverf (van het merk Winston en

Newton) waardoor de penseel-

tekeningen van vogels vaak wat kleuriger, maar ook wat matter van toon worden, met name wanneer het formaat van de vogels wat groter wordt. Daarmee is in dit album een vorm gevonden die Vos ook vasthoudt in zijn latere vogel- boeken: Vogels in Spanje uit 1984,

In Eilat uit 1985 en het kleinere

Vogeldagboek, gemaakt in 1992 in

Lunteren.

6

Het album Vogels uit

1982-1983 is vrijwel helemaal gewijd

aan zijn vogelobservaties in Neder- land: natuurgebieden bij Bergen en

Santpoort, de Waterleiding- en

Kennemerduinen, de Zuidpier bij

IJmuiden, de Flevopolder, langs de

Waal bij Varik, Schiermonnikoog,

maar ook die in Amsterdamse parken als het Vondelpark, het

Beatrixpark en het Amsterdamse

Bos ('het bosplan'), dieren tuinen

als Artis, Rotterdam, Wassenaar.

Daarnaast is enkele malen een kort

bezoek aan de Zoo in Antwerpen beschreven en een langer verblijf met Ninon in Monterosso (Noord-

Italië) in het voorjaar van 1983.

Net zoals in de eerdere vogeldag-

boeken zijn de tekeningen in Vogels, anders dan die in Een studie in grijs en 333 vogels, vrij klein van formaat en weinig gedetailleerd. De bescheiden tekeningen, die Vos vignetten noemt, hebben in dit dag- boek een plaats gekregen naast en tussen de regels van zijn goed lees- linkerpagina

Dubbele (begin)

pagina van album

Vogels: met motto

en 'legenda' (links), vogeldagboeken,

30 mei 1982

(Bergen) en 2 juni

1982 (naar Schier-

monnikoog), met vignetten in penseel van groen poot- ruiter, kluut op nest, visdief, zilverplevier, familie eider eenden (rechts).

Dubbele pagina

van album Vogels (p. 20-21) met vogel- lijst 10 juni, met vignetten in penseel van scholekster, tureluur, vliegende kluut (links), vogel- dagboeken, 9 juni

1982 (rechts).

Dubbele pagina

van album Vogels (p. 30-31), met vogel- lijsten van van 17 en

18 juni 1982 en vig-

netten in penseel van vliegende schol- ekster (links), vogel - dagboek: Bergen,

17 en 18 juni 1982,

met vignetten in penseel van pauwen- kop, eksters en rood- borst (rechts). plaatse gemaakte dag- en schets- boeken. In Vogels zijn de schetsen en aantekeningen vaak al op dezelfde dag (of kort daarna) in penseel en pen uitgewerkt, zodat het album daadwerkelijk in de loop van de vijf- tien maanden die het beschrijft, is ontstaan. Waarschijnlijk voegde

Vos de titelpagina van Vogels pas toe,

toen hij op 25 juli 1983 besloot het bijna volgeschreven en -getekende, in donkergroene band gebonden, album af te sluiten. Op dezelfde dag tekende hij een vergelijkbare titel- pagina in een (vrijwel identiek) album, waarin hij nimmer heeft geschreven of getekend. Herhaalde- lijk begon hij in Nederland met goede moed aan een vervolg van zijn vogeldagboeken, waarbij hij het verst kwam in het in 2020 in facsi- mile uitgegeven Vogel dagboek, dat (grotendeels) in april/mei 1992 in

Lunteren tot stand kwam.

Daarmee is Vogels uit 1982-1983

het dikste en meest omvangrijke vogelboek in kleur van Peter Vos.

Het begint op de eerste pagina met

het motto 'Zullen we eerst eens kijken hoe alles er uit ziet, voor we ons afvragen, waarom het bestaat?'

Dit motto geeft precies Vos' uit-

gangspunt bij het tekenen weer: het zien, kijken naar en observeren van vogels. Daarbij blijkt uit de daarop- volgende pagina's dat 'verbazing en

De Boekenwereld 37 . 3 | 20218283Teruggevonden getekende vogelboeken uit 1982/83 van Peter Vos Jan Piet Filedt Kok

Vos niet alleen de genoemde cor-

respondentiekaartjes, maar vooral zijn schetsboeken. In twee daarvan zijn schetsen van vogels te vinden, die in juni en juli 1982 in De Putten zijn getekend. Eén daarvan, begon- nen op 25 mei 1982 in een dummy van een dichtbundel van Boudewijn

Büch, bevat behalve circa 20 blad-

zijden met schetsen van vogels in

De Putten, gedateerd tussen 12 juni

en 7 juli, ook schetsen voor andere onderwerpen waarmee de kunste- naar in die tijd bezig was. Naast stu- dies van kluten gemaakt op 12 juni, staan bijvoorbeeld enkele voorstu- dies voor de omslag van de VPRO- gids van 3 juli, een opdracht die Vos tijdens zijn verblijf in Bergen moest realiseren. 7

De uitgewerkte tekening,

die daaruit voortkwam en door

Vos vanuit Bergen aan de VPRO

gestuurd werd, laat een lopende man zien, die op zijn rug vier opge- stapelde kistjes met vogels draagt, voorzien van het opschrift: 'NIETquotesdbs_dbs14.pdfusesText_20

[PDF] jan roberts

[PDF] Jan Saudek - Galerie Pascal Polar - France

[PDF] jan steen - Dredgepoint

[PDF] Jan Tu?ek… - Skoda

[PDF] JAN VAN IMSCHOOT

[PDF] Jan von Ungern-Sternberg - Up in the hair - Gestion De Projet

[PDF] jan zachwatowicz - kartografja ?redniowiecznych klasztorów - France

[PDF] Jan, Diana et Zuzana ont donné leurs impressions de ces trois mois

[PDF] Jan-Feb 2006 02

[PDF] Jan-Hendrik Rootering

[PDF] JAN-JUL 1998 Number 25

[PDF] Jan. - Climat - Anciens Et Réunions

[PDF] JAN2015 Les associations étudiantes se fédèrent L`ordre social et

[PDF] Jana Graedtke

[PDF] jana gunstheimer - Goethe