El Diseño Editorial. Guía para la realización de libros y revistas
Tenemos formatos que son usados en publicaciones impresas tales como. JPG
Untitled
24 nov 2014 Este manual de Diseño Editorial Profesional se termino de imprimir ... Se debe elegir un tipo de letra legible y un espaciado entre palabras ...
Manual de Diseño Editorial
MANUAL DE DISENO EDITORIAL sumando tiempo y notas Para el diseñador editorial
ImportancIa de la calIdad del servIcIo al clIente
Las exigencias del cliente orientan la estrategia de la empresa con respecto a la producción de bienes y servicios. el diseño del servicio que se realiza debe
planeación estratégica
30 jun 2013 Planeación estratégica lo que todo director debe saber. México. Grupo editorial patria. Tri- gésima cuarta reimpresión. Page 20. ESTRuCTuRA DE.
CONCLUSIÓN Este proyecto surgió de la inquietud de promover el
http://sololibrosenpdf.com/index.php/2015/11/22/diseno-editorial-lo-que- debes-saber-diego-luis-alvarez-fernandez-pdf/ (Consulta: 2016 Febrero.
Diseño editorial como expresión y afirmación de la ideología política
Debes saber contiene la información de tipo noticioso lo que toda persona antes de salir de su casa debe leer
Importancia de utilizar el diseño gráfico en los cursos con
que el diseño gráfico en un curso virtual no debe relegarse a un segundo plano dado que los estudiantes lo consideran como un elemento comunicacional de
Guía para la presentación de información estadística
21 dic 2017 Se debe agregar los valores o las cifras en el gráfico esto con el objetivo de que el usuario tenga la posibilidad de conocer el valor exacto ...
BONHOMÍA
público objetivo. Como bien dice Diego Luis Álvarez: “El diseño editorial debe saber cuáles son los lugares más recomendables para los turistas.
ANEEXON 5CNIOREUO5CLIX5MXNEX
TTVGVYGDLIXPNEEXON BD-XLE¿PN-La mrcEmTaIcMaPOEecscEmunMm avhEí E PlaMsPeavh E Tm E OP E aTmcOcodPE
ncOdIaePiE ceaPOEíEetOItMPOQXU uéeX5UI5sL U?N
Tor5Tq5rccbófyfELóEp,ófbáy,
:tmMncE,E ooo o yEdTcqvILv,afLqiTqE2ITNLnSvILvoqvITEaTSvrSavNTvNSAS2
TILSASfsE v t v ITNLnS v LITiSaTEA v eot v NTeTAEaó v AS v (oL v aLNoAic v TqiLaLNEqiL v rEaE v AEv
ILvITNLnSvLITiSaTEAvILvITEaTSN2
o fTqEdSAAERSN0feETA2dSe o IL v AE v 2qTPLaNTIEI v 1miLaqEIS v IL v .SASeáTEó v dSq v )qpENTN v Lq v .SeoqTdEdTcqv oILveEadE2
LqiaLPTNiEISaE2v
3íSiSNíSrvtv1TdaSNSpivbppTdL2v
o1ELNiasEvLqvuTNLnS
2qTPLaNTIEIvILv3EALaeS
1qvdoaNS
9oLqSNv,TaLNv:v,afLqiTqEv
.SeoqTdEISav4SdTEAvtv3LaTSITNiE2qTPLaNTIEIv1miLaqEISvILv.SASeáTE
bdioáaLv;vILv-8879SfSiGv 4LeTqEaTSv3LaTSITNeSvuTfTiEA2
.ísEóv.SASeáTE2v1EaRSvILv-88> 2qTPLaNTIEIvILvAEv4EáEqE
NSdTEA2
3SqiTpTdTEv2qTPLaNTIEIv@EPLaTEqE
.EATóv.SASeáTE2v1EtSvILv-88A 4LriTLeáaLv-88Av 9SfSiGv:v.SASeáTE
/ v 1qdoLqiaS v IL v 5SáLaqEISaEN v t v 5SáLaqEISaLN v rSa v AE v ?qpEqdTE v AEv uTNLnSvtvILNEaaSAASvILvLNiaEiLfTEN vILvdSeoqTdEdTcqvtveSPTATREdTcqvILv 2y?.1B2
,rStS v dSq v LA v LNiEáALdTeTLqiS v t v pSaiEALdTeTLqiS v IL v AEN v aLAEdTSqLN v dSqv 3aSdLNSv1ITiSaTEA2v
o &o 9SfSiGóv.SASeáTE2v@oATSv-887
ITqGeTdSN2
o uTNrSqTáALNvEvrLiTdTcq2 D 9oLqSNv,TaLNv 7vILv,áaTAvILv-8
4LnSaLN
BEdoAiEIvILvuTNLnSvtv.SeoqTdEdTcq
2qTPLaNTIEIvILv3EALaeS
.ToIEI .SaITEAeLqiLó 5TqEv3ESAEv.SAAERSNv5SqRGALR
uy?v;=2=7>2/ = uSeTdTATS:v,tEdodíSv ;;=v3TNSv -v1cPTA:v >v>Av;Dv- vD/
A 7 ,aiíoav1TAALa 0 Collazos González Gina Paola 0057537 ginacollazos@gmail.com Diseño editorial como expresión y afirmaci ón de l a ideología política, social y cultural Casos de estudio: La Nación de Argentina y El Tiempo
de Colombia. Maestría en Diseño 08/ 04 /11 TESIS DE MAESTRIA Cuerpo B 1 ÍNDICE INTRODUCCIÓN ..............................................................................4 Capítulo 1. Tendencias políticas en la prensa 1.1 Ideología ....................................................................................12 1.2 Ideología y prensa ..........................................................................12 1.3 Ideología Política ..........................................................................17 1.4 Ideología social ............................................................................18 1.5 Ideología cultural ..........................................................................19 1.6 Línea editorial .............................................................................21 1.7 Teorías de la prensa .......................................................................23 1.8 Lector in Fabula ...........................................................................27 1.9 Conclusiones de capítulo ..................................................................28 Capítulo 2. Diseño editorial e ideología 2.1 Diseño editorial ...........................................................................31 2.2 Historia del diseño periodístico .........................................................32 2.3 Tipografía ..................................................................................33 2.4 Fotografía ..................................................................................34 2.5 Pies de Foto ................................................................................36 2.6 Imagen y texto .............................................................................37 2.7 Titulares ....................................................................................38 2.8 Infografía ...................................................................................39 2.9 Color y blancos ............................................................................40
2 2.10 Tipos de diarios ..........................................................................41 2.11 Formatos de impresión de diarios ......................................................42 2.12 Conclusiones de capítulo ................................................................42 Capítulo 3. Observación documental - El Tiempo y La Nación 3.1 El Tiempo ..................................................................................45 - Historia - Aspectos técnicos de diseño editorial - Perfil del lector - Rediseño 2010 - Línea ideológica y editorial 3.2 La Nación ..................................................................................53 - Historia - Aspectos técnicos de diseño editorial - Perfil del lector - Línea ideológica y editorial 3.3 Diferencias y similitudes de diseño editorial - Portada o página principal .......58 3.4 Conclusiones de capítulo ................................................................59 Capítulo 4. Trabajo de campo y estudio de caso - El Tiempo y La Nación 4.1 Acerca del análisis y estudio de caso ...................................................62 4.2 Línea del tiempo - Golpe de Estado en Honduras ....................................64 4.3 Golpe de Estado en el diario El Tiempo - Análisis portada y hojas principales ..68 4.4 Golpe de Estado en el diario La Nación - Análisis portada y hojas principales...83 4.5 Conclusiones de capítulo 4 ................................................................99
3 CONCLUSIONES Conclusiones generales de la investigación ..............................................102 Recomendaciones y comentarios ..........................................................105 BIBLIOGRAFÍA .............................................................................106 ANEXOS
4 INTRODUCCIÓN El diseño edi torial de diarios impresos ha tenido gran importanc ia desde el nacimiento de la prensa en Inglate rra en el siglo XVIII. De sde entonces ha evolucionado y con ayuda de las nuevas tecnologías y herramientas de diseño, se ha hecho más llamativo e interesante para los lectores. En Latinoamérica no ha sido diferente. El diseño de los diarios impresos también ha evolucionado, a tal punto de sorprendernos cada día con impactantes fotografías y diseños editoriales novedosos, algunos con diseños muy parecidos, lo cual plantea inquietudes acerca de las tendencias de redacción y perfil de los diarios en América Latina. Surgió entonces la idea de vincular el diseño con la com unicación social y el Periodismo, que guardan una estrecha relación, la cotidianidad misma los ha obligado a trabajar de la mano para lograr publicaciones más elaboradas e impactantes, lo que resultaba pertinente a la Maestría en Diseño. Al vincular estas disciplinas era necesario también estudiar casos en particular que mostraran cómo va el diseño editorial e n Latinoa mérica y qué tan similares o diferentes son los diarios de dos Países de habla hispana, además de entender qué tan importante es el diseño editorial y cómo este define la tendencia social y política de un diario. Se elegieron entonces dos diarios importantes e influyentes de cada país, La Nación
5 de Argentina y El tiempo de Colombia, que a simple vista guardaban gran similitud en su diseño editorial y temáticas, lo que resultaba interesante para el desarrollo de esta investigación. El diseño editorial de un diario como expresión y afirmación de tendencias políticas y sociales es el título de esta tesis y los casos de estudio son los diarios La Nación de Argentina y El Tiempo de Col ombia . Este tra bajo se des arrolla analizando y definiendo las tendencias ideológicas en prensa y l a l ínea editori al de un diario. Luego se repasan los aspectos técnicos de diseño editorial y la relación de estos con la línea ideologica y como los mismos definen un diario, su forma de escribir y su forma de diseñar. Relacionar los aspectos técnicos del diseño con la línea ideológica, permitirá también revisar las tendencia s e n cuanto a diseño editorial se ref iere, qué se usa hoy en prensa, cómo se cautiva al lector cuya tendencia es alejarse más y más de lo impreso por causa de las nuevas tecnologías y como los diarios se renuevan y escriben con el fin de conservar a sus antiguos lectores pero también acercar a lectores más jóvenes. El objetivo general de esta tesis consiste en identificar la ideología política, social y cultural de los diarios E l Tiem po de Colombia y La Nación de Argenti na y su correlación con el diseño editorial y sus aspectos más importantes tales como tipografía, fotografía, pies de foto, titulares, infografía, color y blancos, publicidad.
6 Del objetivo general, se despreden entonces tres objetivos específicos: 1. De scribir las caracterís ticas de diseño e ditorial de los diarios El Ti empo y L a Nación, en sus aspec tos más relevantes de tipografía, fotografía, pies de foto, titulares, infografía, color y blancos, publicidad . 2. Indagar sobre la ideología política, social y cultural de los diarios El Tiempo y La Nación y cómo esta se ha transformado o se ha mantenido con el pasar de los años. 3. Analizar la influencia de la ideología política, social y cultural sobre el diseño editorial de los diarios El Tiempo y La Nación. La hipótesis de esta tesis es que existe una estrecha correlación entre la línea editorial e ideológica de los diarios tradicionales latinoamericanos y su diseño editorial. A lo largo del trabajo se corroborará o refutará esta hipótesis a través del estudio de caso de los diarios El Tiempo de Colombia y La Nación de Argentina. Esta investigación se ubica dentro de la línea temática de Medios y estrategias de comunicación, porque a través del estudio de caso de dos diarios latinoaméricanos se determinará cómo la prensa comunica su línea editorial e ideológica a través del diseño editorial. En lo que a diseño editoria l de diarios re fiere, se encuentran vari os textos que exponen de manera clara y concisa, los aspectos técnicos del mismo, hablan de sus especificaciones técnicas, tales como color, fotografía, tamaño del papel, blancos, pie de foto, columnas, entre muchos otros aspectos. Todos estos textos se parecen mucho
7 entre sí, los aspectos técnicos son los mismos en un libro y en otro, el diseño de diarios a nivel mundial se encuentra estandarizado ya que los tamaños y colores son siempre los mismos y es cada diario quién determina que diseño le viene mejor, pero las especificaciones seguirán siendo siempre las mismas. Los dos textos base de esta investigación en cuanto a los aspectos técnicos de diseño en prensa, son Diseño y compaginación en prensa diaria de Harold Evans y El diseño periodístico en prensa diaria de jesús Canga Larequi. Si bien los dos textos tratan los mismos temas, podría decirse que se complementan ya que uno trata aspectos que el otro no, pero lo que queda de manifiesto es que los conceptos se encuentran muy estandarizados. Si bien el diseño editorial en prensa se ha ido actualizando con el pasar de los años y el surgimiento de las nuevas tecnologías, hay aspectos técnicos que se mantienen. De toda la información recopilada de los aspectos técnicos, hace falta bibliografía acerca de las tendencia s act uales del diseño editorial, los textos mencionados anteriormente no suministran suficiente información de las tendencias que el lector actual demanda, más color, más diseño web por así decirlo, ya que la prensa impresa tal y como se le conoce hoy, se ha ido quedando corta para las exigencias del lector joven. Se requiere entonces una actualización de información en cuanto a las tendencias de diseño en prensa actuales e infografía, siendo esta última un punto clave en el diseño actual, ya que el lector moderno es un lector visual y fotográfico, que gusta del relato de la not icia a tra vés de imágenes y gráfic os que haga n de ciert a manera más
8 interactiva la experiencia de leer la prensa. En la actualidad, es muy poca la información que sobre infografía e xiste, y en Latinoamé rica apenas los diarios empiezan a considerar la importancia de esta, porque en ella se encuentra el futuro del diseño en prensa, en el que Europa ya es pionera. En cuanto a ideología en prensa los textos que tratan el tema, hacen una crítica a las industrias culturales y su construcción de la opinión pública. Algunos de estos textos, a pesar de su antigüedad, demuestran que las cosas no han cambiado mucho, y por más objetividad que exista en los medios de comunicación, estos siempre tendrán una línea ideológica que defienden y además guía su publicación. De ideología y diseño editorial específicamente hablando, que es el gran tema de esta investigación, no existe a la fecha nada escrito. Hay artículos y opiniones en línea, pero ningún te xto que re lacione los dos a spectos que van tan ligados, ya que la ideología de un diario se expresa no solo en su línea editorial como es evidente, sino en su dis eño, desde el tamaño del diario, su tipografía , las notici as a las que da prioridad, las fotografías, todo ya esta comunicando un mensaje y una tendencia que guía las políticas internas del diario. En este sentido, esta investigación aportará en gran medida a subsa nar el vacío que exist e frente a l tema ya que tra tará específicamente la problemática del diseño editorial en prensa escrita y su relación con la ideología y línea editorial de un diario, haciendo especial énfasis en el caso latinoamericano. Este trabajo será pionero en tratar el tema, desde la mirada del diseño pero sin dejar de lado la línea editorial. Además dará luces sobre las tendencias actuales del diseño,
9 lo que se impone hoy en día y lo que el lector del sigl o XXI demanda , con el surgimiento de nuevas tecnologías y sofis ticados artefac tos que le permiten estar conectado cada minuto, en cualquier lugar del mundo y actualizarse cada segundo, que es tal vez el reto más grande que tiene la prensa escrita de hoy: Cómo no ser desplazada por la prensa electrónica y a su vez ofrecer un plus al lector, es decir, ofrecer un valor agregado a sus lectores cada vez más seducidos por la inmediatez de la Internet y su poder de sintetizar la información en pocas líneas.
1AvisoSIL
ENT:NTun1aIn:NSodenu1aINTIo1IAmNTa1
AN LrLIc:NSoSev1IqIAmNTa1
La mrcETIM POeLMaMsunv hn íTeM eLlTITeM oMc eTdLcíMí nimMcLít eLImcM eL aMí binaLí íL
eLímnbnIó fncyt pnsaLmMI , áLiI : dnI .T;10 pa mrcETIM sLILcnaELImL íL eLlTIL bMEM an lMcEn eL dLc , nbminc LI La EiIeM eL iI scioM eL TIeTdTeiMít , íT ñTLI nasiIMí mLCcTbMí nlTcEnñnI BiL an TeLMaMsun Lcn LybaiíTdn eL scioMí eMETInImLí eL an
íMbTLenet an bMmTeTnITene eLEiLímcn BiL mMeMí aMí TIeTdTeiMí mTLILI iIn TeLMaMsun TIeLoLIeTLImLELImL eL íT lMcEnI oncL eL iI scioM eMETInImL eL an íMbTLene M IM0 gn ocLIín LImMIbLí IM hn íTeM n;LIn n an TeLMaMsunt bMEM PbincmM oMeLcv íL hn bncnbmLcT(neM eLíeL íTLEocLt oMc eLlLIeLc M nmnbnc TeLní n mcndrí eL íií bMImLITeMít
oLcM bMEM oanImLn LímL LímieTMt IT íi eTíL7M hn LíbnoneM eL Lín aanEnen TeLMaMsunt oiLí n mcndrí eL íi lMcEn eL mTmianct eL iñTbnc iIn IMmTbTnt La mnEn7M eL íií bMaiEInít
aní lMmMscnluní , íií oTLí eL lMmMt mMeMí LímMí níoLbmMí hnñanI eL aM BiL Lí TEoMcmnImL
oncn iI eTncTMt oncn íií aLbmMcLít aM BiL oTLIín La eTncTM , íi biamicn0 pí TEoMcmnImL bMmL;nc aní eLlTITbTMILí eLa mrcETIM PTeLMaMsunvt oLcM neLE%í aM BiL TEoaTbn hnñanc eL TeLMaMsun íMbTnat oMaumTbn , biamicna0 OImLcLín LImMIbLí iIn
eLlTITbTCI LímnIencT(nen eL aM BiL TEoaTbn an TeLMaMsun íTI LImcnc LI iIn eLlTITbTCI EnITBiLnt bMEM mnEñTrI oMecun aLLcíL La mrcETIM0 LrtIc:NSoSev1
)nca fncy eLlTIL an TeLMaMsun bMEM aní cLocLíLImnbTMILí BiL La hMEñcL íL hnbL eL an cLnaTenet aTsnení n aní bMIeTbTMILí EnmLcTnaLí eL LyTímLIbTn , aní bMIeTbTMILí cLnaLí LI
aní BiL íL eLíLIdiLadL an dTen hiEnIn0 qLs2I fncyt aní TeLMaMsuní IM cLocLíLImnI eL
AA EMeM dLcn( na EiIeM , íi oLIínETLImMt íTIM BiL oMc La bMImcncTMt cLocLíLImnI iIn dTíTCI nasiIní dLbLí eTímMcíTMInen eL an cLnaTenet BiL TEoMILI aní baníLí eMETInImLí0
SLanbTMIn neLE%í La mrcETIM bMI an oMaumTbnt an cLaTsTCIt La ncmLt an lTaMíMlunt an bTLIbTn , hnímn an biamicn0 úgn TeLMaMsun onín n íLc La íTímLEn eL TeLnít cLocLíLImnbTMILít BiL
eMETIn La LíoucTmi eLa hMEñcL M iI scioM íMbTnaút níu íTImLmT(C fncy an TeLMaMsunt oLcM íi eLlTITbTCI LímidM íTLEocL aTsnen n aM LbMICETbM , oMaumTbM eL an íMbTLenet hnbTLIeM LíoLbTna rIlníTí LI rímní bMEM nsLImLí eL eMETITM eL aMí E%í oMeLcMíMí0
GcnEíbT eLlTITC an TeLMaMsun bMEM úLa mLccLIM eL iIn aibhn TIbLínImL LImcL eMí ocTIbToTMí hLsLECITbMíút Lí iI bnEoM eL ñnmnaan LI La bina aní baníLí ocTIbTonaLí
aibhnI oMc nocMoTncíL eL aMí LaLELImMí TeLMaCsTbMí liIenELImnaLí eL íi íMbTLene oncn ncmTbiancaMí n íi eTíbicíM0 GcnEíbT mMbn LImMIbLí iIn onanñcn liIenELImnat eTíbicíMt bMEM ELeTM oncn bMEiITbnc eLmLcETInen TeLMaMsunt íMaM n mcndrí eL LímL Lí
oMíTñaL LyocLínc an TeLMaMsun0 jMI LímL nimMc LImMIbLí , LíoLbulTbnELImL hnñanIeM eL
an ocLIínt BiL íL dnaL eLa eTíbicíM LíbcTmM oncn LyocLíncíLt LímL LímieTM n7neL n LíL
eTíbicíM LíbcTmMt La eTíL7Mt bMEM oncmL eL LíL eTíbicíM BiL bMEiITbn , hnñan eL an
TeLMaMsun eL iI eTncTM0
4MhI z0 áhMEoíMI é6ww6X eLlTITC an TeLMaMsun bMEM an lMcEn LI BiL aní TIeiímcTní
biamicnaLít mLaLdTíTCIt cneTM , ocLIínt mcnIíETmLI La ELIín;L , EnIL;nI an MoTITCI o2ñaTbn0 gn lMcEn LI BiL aMí TIeTdTeiMí an LImTLIeLI , nenomnI n íií dTení eLoLIeL LImMIbLí eL an bnImTene eL TIlMcEnbTCI BiL oMíLnIt LI LímL íLImTeMt oMecun eLbTcíL BiL TeLMaMsuní LyTímLI bMEM eTncTMí LI La ELcbneMt , iI bTienenIM eLñLcun TIlMcEncíL IM 2ITbnELImL bMI iI íMaM eTncTMt oiLí íL Límncun BiLenIeM 2ITbnELImL bMI iIn lMcEn eL dLc an cLnaTenet an cTBiL(n íL LIbiLImcn LImMIbLí LI aLLc dncTMí eTncTMít bMI eTímTImní TeLMaMsuní BiL aL oLcETmnI n iI TIeTdTeiM lMcEnc iIn TeLMaMsun AE ocMoTn bMI ñníL LI dncTní MoTITMILít iI TIeTdTeiM BiL aLL dncTMí eTncTMí Lí ELIMí
oLcíiníTñaL oMc LaaMít BiL iIn oLcíMIn BiL aLL iI íMaM eTncTM , íL BiLen bMI iI íMaM
eTíbicíM0 ...LímMc Gncbun jnIbaTIT eTbL na cLíoLbmMó gMí LímieTMí íLETCmTbMí hnI bMImcTñiTeM n cLbMIMbLc BiL aM TeLMaCsTbM IM cLíTeL íMaM LI La bMImLITeM eL aMí LIiIbTneMít IM Lí iIn ocMoTLene TImLcIn eLa ELIín;Lt íTIM La eLlLbmM eL iI mToM eL McsnIT(nbTCI eLa ocMbLíM bMEiITbnbTMIna0 gn TeLMaMsun oiLeL EnITlLímncíL mnEñTrI n mcndrí eL aMí bMImLITeMít íMñcL mMeM LI aM BiL rímMí aaLdnI eL TEoaubTmMt oLcM ñ%íTbnELImL íL ocLíLImn LI La íTímLEn eL cLsaní íLE%ImTbní t oncn eLbTcaM bMI an lCcEian eL paTíLM xLcCI BiL cTsL an bMEiITbnbTCI qMbTna0 giLsMt IM eLñLEMí bMIbLñTc an TeLMaMsun bMEM iI biLcoM oncmTbianc eL ocMoMíTbTMILí M iIn baníL eL eTíbicíMít an cLaTsTCI íLcun oicn TeLMaMsunt ETLImcní an bTLIbTn Límncun aTñcL eL Laant íTIM bMEM iI ITdLa eL íTsITlTbnbTCI ocLíLImL LI binaBiTLc mToM eL eTíbicíM0 é6wwHt o0 NNX pI LímL íLImTeMt Gncbun jnIbaTIT hnbL iIn nIMmnbTCI Ei, TEoMcmnImL , Lí BiL bMccLíoMIeL na aLbmMc TeLImTlTbnc an TeLMaMsun BiL LIbTLccn iI ELIín;Lt Lí La aLbmMc BiTLI íTI eien nasiIn níTsIn La ITdLa eL íTsITlTbnbTCI eLa eTíbicíM LImLIeTeM bMEM IMmTbTnít bMaiEIní eL MoTITCI , LeTmMcTna0
OeLMaCsTbnELImL hnñanIeM íL oiLeLI LímieTnc IM íMaM aMí ELIín;Lí aTIsJuímTbMí íTIM
mnEñTrI aMí bCeTsMí IM aTIsJuímTbMít bMEM cLínamn Gncbun jnIbaTIT é6wwHX0 gn ocLIín
íL dnaL mnEñTrI eLa eTíL7M LeTmMcTna é bCeTsM IM aTIsJuímTbMX eL íií o%sTInít oncn
AX bMEiITbnc eL EnILcn bMIíTLImL M TIbMIíbTLImL iI ELIín;Lt íi dLcene BiL Lí an BiL sLILcn LI aMí TIeTdTeiMí an MoTITCI o2ñaTbnt BiL LI 2amTEní íTLEocL Límn TIlaiTen oMc
La ELIín;L BiL bMEiITbnI aMí ELeTMí eL bMEiITbnbTCI0 áLcc, pnsaLmMI é6wwFX eTbL BiL IM íL oiLeL hnñanc eL iIn íMan eLlTITbTCI oncn La mrcETIM PTeLMaMsunvt , cLbMIMbL nacLeLeMc eL eTLbTírTí eLlTITbTMILí eTímTImnít eLImcM 5!Q/QOa9UVQ k R k AVRO/O_RQ k 9Q k 8!DVQ k 8!A[/O5! k D!_OQRQ/VW k b- k Y!_9QO5R5OPQ
mLEnf F0 áToMí eL oLIínETLImM EMmTdneMí oMc TImLcLíLí íMbTnaLíf g0 hLIínETLImM eL an
oMc La BiL aMí nsLImLí íMbTnaLí enI íLImTeM n íi EiIeMt eL EnILcn bMIíbTLImLf 6N0
Y!QZ9Q/! k DV k 5QVVQ5OR3 k !QOVQ/RDR3 k R k AR k R55OPQW k U\- k Y!QS93OPQ k DV k AR k QVRAODRD oLcíMIní LyocLínI LI íi dTen íií cLanbTMILí LI iIn Límcibmicn íMbTnaf 6n0 hcMbLíM oMc
La bina an dTen íMbTna íL bMIdTLcmL LI iIn cLnaTene Inmicna0 5!RQO5OPQ k 3!5ORAT k 5!QS!Q_RD!3 k 8!Q k QV8QV3VQ/R5O!QV3 k _VQ/RAV3 k 5!_8RQ/ODR3 k U
ébMIMbTETLImMt MoTITMILít dnaMcLít bcTmLcTMí eL dLcenet Lmb0X eL íMbTLeneLí LImLcní M
biamicnív0 pI voTITMILí L OeLMaMsuní LI an hcLIínt cLínamn BiL LI sLILcna íTLEocL íL
LíoLcn BiL aMí oLcTCeTbMí LyocLíLI MoTITMILí , BiL Límní oiLeLI dncTnc eL nbiLceM n
an TeLMaMsun eLa eTncTM0 AO pa eTíbicíM LíbcTmM eL an ocLIín BiL ,n oMc íu íMaM bMEiITbn , LyocLínt íL dnaL eLa
eTíL7M LeTmMcTna , an TEnsLI oncn hnbLc niI E%í liLcmL LíL eTíbicíMt oncn cLTmLcnc iI ELIín;Lt oncn hnbLc TEoMcmnImL iIn IMmTbTnt oncn hnbLc dLcueTbM aM BiL La eTncTM eLlTLIeL , BiTLcL bMEiITbnc n íií aLbmMcLí0 .TíbicíM , eTíL7M íL ILbLíTmnI LImMIbLít
oMcBiL La aLbmMc eL hM, E%í dTíina BiL IiIbnt íL dnaL eL aní TE%sLILí oncn bMIímciTc
mnEñTrI íi cLnaTenet La ELcM eTíbicíM LíbcTmM IM íLcun hM, mnI LlLbmTdM ,n BiL La aLbmMc
oLceLcun TImLcrí LI LíM BiL aní onanñcní LyocLínIt oMcBiL iI eTncTM BiL liLcn bMEoaLmnELImL mLymMt íL dLcun Pn7MíMv , oMbM aanEnmTdMt Lí oMc LímM BiL aMí eTncTMí íL
dnaLI bnen dL( E%í eLa bMaMct an TEnsLI , La eTíL7M oncn TIlMcEnct oLcM íTLEocLt bMIíLcdnIeM LíL eTíL7M BiL aM eTímTIsiL eL MmcMí eTncTMít BiL n an ancsn aL en TeLImTene , an TeLImTene Lí mnEñTrI íi TeLMaMsun0 qT ñTLI íMI EibhMí aMí oMíTñaLí íTsITlTbneMí eLa mrcETIMt oncn LímL mcnñn;M
LíoLbulTbnELImLt TeLMaMsun oMecun eLlTITcíL bMEM La bMI;iImM eL TeLní BiL bncnbmLcT(nI n iI eTncTM , íL cLlaL;nI LI íi eTíL7M LeTmMcTnat LI íi bMImLITeM , LI íi
lMcEn eL mcnmnc an IMmTbTn , mMEnc oMíTbTCI lcLImL n an ETíEn0 hMecun TIbaiTcíL mnEñTrI eLImcM eL Límn eLlTITbTCI BiL an TeLMaMsun eL aMí eTncTMí TEoaTbn iI TImLcrí íMbTnat M
iIn bMEiITbnbTCI eLlMcEnent oLcM IM Lí LíL La TImLcrí ocTEMceTna eL LímL LímieTMt E%í naa% eL aMí TImLcLíLí MbiamMít aM E%í TEoMcmnImL Lí bCEM an TeLMaMsun íL bMccLanbTMIn bMI La eTíL7M LeTmMcTna0 :a hnñanc eL aMí TIeTdTeiMít aLbmMcLí LI LímL bníMt an píbiLan eL wcnI1licm nlTcEnñn
BiL LímMí LcnI íLcLí oníTdMí , l%bTaLí eL TIlaiTct nlTcEnbTCI biLímTMInñaL oiLí aMí
aLbmMcLí eL eTncTMí bMEM , t mTLILI iI ITdLa eL LímieTMí namMt aM bi%a mnEñTrI TIeTbn BiL IM íMI oLcíMIní n aní BiL íLn íLIbTaaM TIlaiTct Ei, oMc La
bMImcncTMt LímL mToM eL aLbmMc Lí bnen dL( E%í bcumTbM eL an cLnaTene , ocMbicn IM A PbMELc LImLcMvt EnímTbn an IMmTbTn , an cLlaLyTMIn EibhM E%ít oncn aiLsM eL Límn EnILcn ínbnc íi ocMoTn dLcíTCI eL an cLnaTene0 LrpIc:NSoSev1IfSovinu1
gM oMaumTbM LI LímL LímieTMt MñLeLbL n aMí EMdTETLImMí eL TeLní LI mMcIM na oMeLc eLa
ELeTM LI biLímTCI0 jMEM íL ELIbTMIn nImLcTMcELImLt iIn TeLMaMsun MñLeLbL n iIn íLcTL eL bcLLIbTní L TeLní íMñcL nas2I íTímLEnt LI LímL bníMt MñLeLbL n aní bcLLIbTní
íMñcL iI íTímLEn oMaumTbMt LImLIeTLIeM oMc oMaumTbM an TeLMaMsun hnbTn an BiL íL TIbaTIn
La eTncTM oncn eLlLIeLc íií TImLcLíLí M aMí eL iIn En,Mcun0 qT ñTLI íL níiEL BiL an ocLIín IM eLñL siTncíL oMc ITIsiIn mLIeLIbTn oMaumTbn LíoLbulTbnt eneM BiL íi InmicnaL(n Lí íLc ILimcna , aM E%í Mñ;LmTdn oMíTñaLt aM bTLcmM Lí
BiL aMí eTncTMí LI íi bMImLITeMt MoTITMILí , eTíL7Mt eLlTLIeLI M nmnbnI bTLcmní TeLní M
oLcíMIn;Lít eLoLIeTLIeM an oMíTbTCI BiL níiEnI lcLImL n LíMí mLEní0 gMí bMIbLomMí eL T(BiTLcen , eLcLbhn cLíiamnI LI an nbminaTene bMIliíMít oLcM oncn Límn TIdLímTsnbTCI íL LImLIeLc% oMc eLcLbhn an mLIeLIbTn BiL ñiíbn EnImLILc La MceLI íMbTna mcneTbTMIna x bMIíLcdneMc , eL T(BiTLcen an mLIeLIbTn BiL ñiíbn an Tsinaene íMbTnat aM bTLcmM Lí BiL an ocLIín íTLEocL eLlLIeLc% íi dLcíTCI íMñcL La nbMImLbLc
oMaumTbMt Lí eLbTc BiLt IM hn, iIn íMan dLcenet hn, dLceneLí , MoTITMILí bMEM eTncTMí LyTímLI LI La EiIeMt , Lí bnen aLbmMc BiTLI eLbTeL bMI BiL eTncTM íL TeLImTlTbn E%í oMaumTbnELImL hnñanIeM M EL;Mct íT íL TIlMcEn bMI dncTMí eTncTMí BiL eLlTLIenI mLIeLIbTní oMaumTbní eTlLcLImLít oncn ínbnc iIn bMIbaiíTCI ocMoTn E%í naa% eL an BiL aL
íiETITímcn íi eTncTM eL bMIlTnI(n0
A5 : oncmTc eL an eTímcTñibTCI eL aMí bMImLITeMít MñLeLbL n iI hTímCcTbM BiL Límn eneM
eLíeL an MñíLcdnbTCI bcumTbn , Mñ;LmTdnt bMIíTeLcnIeM BiL an Mñ;LmTdTene Límn enen LI
LímL bníM eLíeL an ociLñn eL iIn íLcTL eL hLbhMí , an íLcTL eL hLbhMí Límncun
bMIímTmiTen oMc La eTíL7M eL an oiñaTbnbTCIt an iñTbnbTCIt an eTnscnEnbTCIt oMc La aisnc , lMcEn LI aní BiL LímrI eneMí aMí bMImLITeMí0 LróIc:NSoSev1IaSun1o
pí íTETanc n aM oMaumTbM bMI iIn McTLImnbTCI eTímTImnt MñLeLbL n an TeLn eL TImLcLíLí eLa
bMaLbmTdM na BiL Límn eTcTsTeM La eTncTMt n aMí TImLcLíLí eL aMí scioMí eL oLcíMIní BiL
La eTncTM eLñL ínmTílnbLc0 yzir aL TImLcLín n aMí aLbmMcLí{t yBir mLEní{t yaLLc íMñcL
Bir{0 |I eTncTM ñiíbn hnbLcíL eiL7M eL an dLcene M oMc aM ELIMí mLILc iIn dLcenet eLlLIeLcan , ;iímTlTbncan0 .nc iIn dLcíTCI eL aMí hLbhMí , eL an cLnaTene , hnbLcaMí dLcueTbMí , bcLuñaLí oncn aMí aLbmMcLí0 gM íMbTna bMccLíoMIeL LImMIbLí n LíL scioM eL oLcíMIní BiL hnbLI La eTncTM , BiL aLLI La eTncTMt LímMí eMí scioMít LETíMcLí , cLbLomMcLít mTLILI iIn TeLMaMsun BiL aMí
ocTELcMí mcnIíETmLI n aMí íLsiIeMí n mcndrí eL an cLenbbTCI eL aní IMmTbTní , eTíL7M
eL aní ETíEní0 hiLeL íLc M IM BiL LímMí eMí scioMí bMEoncmnI an ETíEn TeLMaMsunt íT
ñTLI bnen iIM íLs2I íi bMI;iImM eL bcLLIbTní LaTsL bMI BiL eTncTM BiTLcL TIlMcEncíLt aM bTLcmM Lí BiL nasiIní dLbLít bníM jMaMEñTn bMI pa áTLEoMt IM hn, Eibhní Mmcní
namLcInmTdní eL TIlMcEnbTCI aM bina MñaTsn na aLbmMc n TIlMcEncíL bMI an 62ITbn MobTCI o o AC eL bTcbianbTCI InbTMIna BiL LyTímL0 LrlIc:NSoSev1Iusoism1oI
hncn LEoL(nc n hnñanc eL TeLMaMsun biamicnat Lí ILbLíncTM eLlTITc an onanñcn biamicnt BiL Lí iI mrcETIM nEoauíTEM BiL nñncbn iI íTI lTI eL íTsITlTbneMí0 gn |...pqjv eLlTIL biamicn bMEM nBiLaaM BiL oLcETmL na íLc hiEnIM an bnonbTene eL cLlaLyTCI íMñcL íu ETíEMó n mcndrí eL Laant La hMEñcL eTíbTLcIL dnaMcLí , ñiíbn IiLdní
íTsITlTbnbTMILí0
Gncbun jnIbaTIT é6wwHt o0 NNX eTbL na cLíoLbmMó Pgn TeLMaMsun LImLIeTen bMEM biamicnt M íLn IM bMEM ELcn eTímMcíTCI eL aM cLnat Lí dTímn hM, bMEM iI bMEoMILImL TIeTíoLIínñaL oncn an cLocMeibbTCI EnmLcTna , íTEñCaTbn eL aní íMbTLeneLít oncn
bMIímciTc La bMIíLIíM , an bMhLíTCI íMbTnav0 } neLE%í cLínamn BiL an TeLMaMsun
ILbLíTmn eL an biamicn oncn ocMeibTcíLt Lí oMc ELeTM eL Laan BiL mcnIíETmL íi ELIín;L
n aMí TIeTdTeiMí0 AISon continuas y menos
cambiantes. Prácticas
Ideas Formas
Elaboración propia
pímL sc%lTbMt eLíbcTñL aM BiL eLlTITcun an LyocLíTCI PTeLMaMsun biamicnav eL iI eTncTM , aM bMIlMcEnI mcLí umLEíó aní oc%bmTbnít aní TeLní , aní lMcEní0 gní oc%bmTbní íMI LíL nbminc eLa eTncTMt íi lMcEn eL mcnmnc an IMmTbTnt eL biñcTcant aMí
níoLbmMí BiL aM bncnbmLcT(nI , eTlLcLIbTnI eL MmcMí eTncTMí0 gní oc%bmTbní íMI ELIMí
bnEñTnImLí , íL EnImTLILI LI La mTLEoM oMcBiL íL cLanbTMInI eTcLbmnELImL bMI an TeLImTene eLa eTncTM0 gní TeLnít íMI La oiImM eL oncmTen n an hMcn LíbcTñTc La eTncTMt eL
cLenbmnc iIn IMmTbTnt íMI La liIenELImM , ñníL eLa bMImLITeMt BiL n íi dL( Lí lTLa n an
TeLImTene eLa eTncTM0 gní lMcEnít íMI La eTíL7M LeTmMcTna , mTLILI BiL dLc bMI an EnILcn LI BiL íL iñTbnI aMí bMImLITeMít oLcM neLE%í íL cLanbTMIn eTcLbmnELImL bMI aní oc%bmTbní L TeLnít BiL cLlaL;nI an TeLImTene L TeLMaMsun eLa eTncTM0 OeLMaMsun biamicna íL oiLeL eLlTITc LImMIbLí bMEM La bMI;iImM eL TeLní , bcLLIbTní eLa eTncTM , eL LíMí scioMí íMbTnaLí n aMí BiL íL eTcTsLt íií TIlaiLIbTní hTímCcTbnít TIbaiíM
rmITbnít TIlMcEnmTdní , aní mLIeLIbTní BiL oiLenI mLILc LíMí scioMí0 qLs2I LímMt
AR Punto de partida de los
contenidos, son su fundamento. Son pragmáticas y evidentes.
Tamaños, tipografía, color,
fotografía, ubicación.Ideología Cultural TeLMaMsun biamicna nñncbn aM íMbTna , aM oMaumTbMt LímMí eMí mrcETIMí Lím%I TIbaiTeMí
eLImcM eL aM BiL nñncbn an biamicnt bMEM LíL bMI;iImM eL bcLLIbTní íMbTnaLí , oMaumTbní
BiL mTLILI aMí TIeTdTeiMí nbLcbn eL an íMbTLene LI an BiL dTdLI , an lMcEn LI an BiL íL cLanbTMInI bMI íi LImMcIM0 gM biamicna nñncbn aM íMbTna éíMbTLeneX LI íi mMmnaTenet , aní TeLMaMsuní eL Lín
íMbTLenet aní TeLMaMsuní íMI oncmL liIenELImna eL an biamicn0 pI LímL MceLI eL TeLní
aní TeLMaMsuní íMI n an biamicn bMEM an biamicn Lí n an TeLMaMsunt LímMí eMí íL ILbLíTmnI
EiminELImL oncn oMeLc LyTímTct ,n BiL IM hn, biamicn íTI TeLMaMsun oLcM aní TeLMaMsuní IM oMecunI LyTímTc íTI iIn biamicn BiL aní neMomncnt aní eLlLIeTLcn , aní
ocMEiasncn0 Lr.IávTN1IN:niSmn1o
~nñanc eL oLcTMeTíEM Lí hnñanc eL Mñ;LmTdTene , hnímn ILimcnaTenet ,n BiL íL oncmL eLa
ocTIbToTM eL BiL iI eTncTM íTLEocL cLenbmn íií IMmTbTní bMI dLcnbTene , íTI mMEnc oMíTbTCI n lndMc IT LI bMImcn eL Inen0 |I ocTIbToTM ñ%íTbM BiL cTsL La oLcTMeTíEM Lí an Mñ;LmTdTenet oLcM an Mñ;LmTdTene Lí iIn ocLmLIíTCI ,n BiL Lí TEoMíTñaL IM mMEnc
oMíTbTCI lcLImL n aMí hLbhMí0 gMí eTncTMí LImMIbLí oiLeLI íLc ILimcnaLít oLcM Mñ;LmTdMí IiIbnt eneM BiL bMEM oanImLn LímL LímieTMt eLmc%í eL íi cLenbbTCI , eTíL7M LeTmMcTnat hn, iIn auILn TeLMaCsTbn BiL siun La BiL hnbLc , Mñcnc eLa eTncTM0 ánImM aMí oLcTMeTímní BiL LíbcTñLI
oncn La eTncTMt bMEM aMí aLbmMcLí mTLILI iIn oMíTbTCI lcLImL n aMí eTlLcLImLí hLbhMí
BiL íibLeLI LI iI hnuít , aMí eTncTMí íL LíbcTñLI íLs2I íi auILn LeTmMcTna0
EN qL eLñL mLILc LI biLImn BiL aMí eTncTMí IM LyocLínI nñTLcmnELImL íi mLIeLIbTn TeLMaCsTbnt Lí na aLLc an IMmTbTnt , aLLc LImcL auILnít BiL íL aaLsn n eLlTITc bi%a Lí an
oMíTbTCI BiL mTLIL iI eTncTM lcLImL na nbMImLbLc InbTMIna L TImLcInbTMIna0 pí TEoMcmnImL nbancnc LImMIbLít BiL n aM ancsM eL LímL LímieTM íL íLsiTc% hnñanIeM eL
PTeLMaMsunvt oLcM oMc Lín ocLíiIbTCI eL Mñ;LmTdTene BiL LyTímL LI an ocLIínt E%í BiL
eL PTeLMaMsunvt íL eLñL hnñanc eL auILn LeTmMcTna0 hiñaTeTcLbmn LI íi eTbbTMIncTM eL oiñaTbTene eLlTIL an auILn LeTmMcTna éLeTmMcTna LIdTcMIELImX bMEMó PpIbinecL eL TeLnaLí LI La bina iI ELeTM eL bMEiITbnbTCI íL eLíLIdiLadL0 gní onimní BiL íLsiTc% mcnmnIeM an TIlMcEnbTCI0 .LoLIeTLIeM eL LíMt La ELeTM eL bMEiITbnbTCI oiLeL Tc eLímTIneM n eTlLcLImLí mToMí eL o2ñaTbMv0 pí LImMIbLí an LíLIbTn eL an oiñaTbnbTCIt aMí
dnaMcLí , bcTmLcTMí BiL cTsLI La eTíL7M , cLenbbTCI eL aní IMmTbTní0 gn auILn LeTmMcTna íL EnITlTLímn ocTIbTonaELImL LI La LeTmMcTnat BiL Lí an dM( eLa oLcTCeTbMt eMIeL íL mMEn oMímicn lcLImL n aMí hLbhMí BiL TImLcLínI n an MoTITCI o2ñaTbn0 pI an dTen eTncTn La mrcETIM TeLMaMsun IM íL noaTbn LI ocLIín oMc an ocLmLIíTCI BiL LyTímL eL ILimcnaTene , Mñ;LmTdTenet Lí E%í aCsTbM hnñanc LImMIbLí eL auILn LeTmMcTna LI La eun n eunt BiL LI 2amTEní Límn eLImcM eL Límn auILn íL LIbiLImcn an TeLMaMsun BiL oMc EibhM BiL ITLsiLI aMí ELeTMít LyTímLt Lí cLna , íL EnITlTLímn LI an
cLenbbTCI , La eTíL7M LeTmMcTna0 gn auILn LeTmMcTna íL eTlLcLIbTn eL an TeLMaMsun LI BiL Lí oMc ELeTM eL an ocTELcn BiL an TeLMaMsun íL oiLeL bMEiITbnc M LyocLínc n mcndrí eL aMí bcTmLcTMí eL cLenbbTCI , eTíL7M LeTmMcTnat IM Lí aM ETíEM hnñanc eL aMí eMí mrcETIMít oMcBiL níu bMEM íL
hnñanñn BiL an TeLMaMsun ILbLíTmn n an biamicn oncn oMeLc bMEiITbncíLt LI La bníM eL an
ocLIínt an TeLMaMsun ILbLíTmn eL an auILn LeTmMcTna oncn oMeLc LyocLíncíL , cLsTc La hnbLc eL an oiñaTbnbTCI0 EA LrgIENSmv1aI:NIo1IAmNTa1
qMI oMbní aní mLMcuní BiL bMI cLíoLbmM na mLEn eL cLenbbTCI eL eTncTMí íL hnI LíbcTmMt
nasiIní eL Laaní ,n mTLILI E%í eL bTIbiLImn n7Mí eL nImTsJLene , hnI TeM BiLenIeM MñíMaLmní n aM BiL n aní mLIeLIbTní eL hM, cLlTLcLt niIBiL Lí ILbLíncTM IMEñcncaní n
aM ancsM eLa eLínccMaaM eL an mLíTí oncn dLc an LdMaibTCI BiL hn TeM mLITLIeM an MoTITCI o2ñaTbn , bCEM hn TeM bnEñTnIeM an lMcEn eL cLenbmnc , an oLcbLobTCI eL aní IMmTbTní0 gn mLMcun E%í cLbTLImL LI aM BiL n ocLIín LíbcTmn íL cLlTLcLt liL oanImLnen oMc La íMbTCaMsM , nImcMoCaMsM ncsLImTIM paTíLM xLcCIt LI La n7M eL 6wwH , íL mTmiant 0 pímn
mLMcun cLíiamn oLcmTILImL n Límn TIdLímTsnbTCI , íLc% an siun oncn nInaT(nc an mLIeLIbTn oMaumTbn , íMbTna eL aMí eTncTMít neLE%í eL íLcdTc eL siun n an hMcn eL nInaT(nc aMí
eTíbicíMí , ELIín;Lí oMaumTbMí BiL naau íL EnIL;nI0 áLMcuní eL qTLñLcm hLmLcíMI , qbhcnEE pI 6wHnt qTLñLcm hLmLcíMI , qbhcnEEt LíbcTñTLcMI binmcM LIín,Mí eMIeL oanImLnñnI
binmcM mLMcuní eL an ocLIín íLs2I an cLanbTCI eL rímn bMI La sMñTLcIM eL micIM , an TIlaiLIbTn eL an ETíEn LI an íMbTLene0 hanImLncMI mnEñTrI BiL La íTímLEn eL ocLIín
eL iI onuí cLlaL;n íi íTímLEn eL sMñTLcIMt aM BiL LI íi EMELImM cLíiamC LíbnIenaMíM0
gní binmcM mLMcuní M bMIbLomMí íMIó pa bMIbLomM nimMcTmncTMt La E%í nImTsiM eL mMeMít bMEocLIeL iIn ocLIín TIeLoLIeTLImLt oLcM LímcTbmnELImL bMImcManen0 pa bMIbLomM íicsTC eLíoirí eL BiL íL EE TIdLImncn an TEocLImnt binIeM nBiLaaMí BiL mLIunI La oMeLc eL an OsaLíTn , eLa pímneM íL eTLcMI biLImn eL BiL La IiLdM TIdLImM oMecun íLc imTaT(neM oncn biLímTMInc n aní nimMcTeneLí0 .L nbiLceM bMI LímL bMIbLomMt an ocLIín eLñL Límnc na íLcdTbTM eL aní
oMaumTbní eLa pímneM0 qTLñLcmt BiTLI LíbcTñTC LímL bnoumiaM , La íTsiTLImL íMñcL La
bMIbLomM aTñLcmncTMt aL íTsiTC an oTímn na bMIbLomM hnímn aaLsnc n aMí sMñTLcIMí
EMI%cBiTbMí eL picMon BiL bcLunI hnñLc cLbTñTeM eL .TMí íi nimMcTene oncn sMñLcInc0 .L Límn EnILcnt íL bMIíTeLcnñn BiL aMí sMñTLcIMí LcnI bMEoaLmnELImL
íLIínmMí , ñiLIMí0
pa bMIbLomM aTñLcmncTM íL eLínccMaaC eicnImL an TaiímcnbTCI picMoLn bMEM cLíoiLímn na
bMIbLomM nimMcTmncTM0 gn LImMIbLí ec%ímTbn MoTITCI eL nasiIMí LíbcTmMcLí BiL aníquotesdbs_dbs50.pdfusesText_50
4LeTqEaTSv3LaTSITNeSvuTfTiEA2
.ísEóv.SASeáTE2v1EaRSvILv-88>2qTPLaNTIEIvILvAEv4EáEqE
NSdTEA2
3SqiTpTdTEv2qTPLaNTIEIv@EPLaTEqE
.EATóv.SASeáTE2v1EtSvILv-88A4LriTLeáaLv-88Av 9SfSiGv:v.SASeáTE
/ v 1qdoLqiaS v IL v 5SáLaqEISaEN v t v 5SáLaqEISaLN v rSa v AE v ?qpEqdTE v AEv uTNLnSvtvILNEaaSAASvILvLNiaEiLfTEN vILvdSeoqTdEdTcqvtveSPTATREdTcqvILv 2y?.1B2
,rStS v dSq v LA v LNiEáALdTeTLqiS v t v pSaiEALdTeTLqiS v IL v AEN v aLAEdTSqLN v dSqv 3aSdLNSv1ITiSaTEA2v
o &o 9SfSiGóv.SASeáTE2v@oATSv-887
ITqGeTdSN2
o uTNrSqTáALNvEvrLiTdTcq2 D 9oLqSNv,TaLNv 7vILv,áaTAvILv-8
4LnSaLN
BEdoAiEIvILvuTNLnSvtv.SeoqTdEdTcq
2qTPLaNTIEIvILv3EALaeS
.ToIEI .SaITEAeLqiLó 5TqEv3ESAEv.SAAERSNv5SqRGALR
uy?v;=2=7>2/ = uSeTdTATS:v,tEdodíSv ;;=v3TNSv -v1cPTA:v >v>Av;Dv- vD/
A 7 ,aiíoav1TAALa 0 Collazos González Gina Paola 0057537 ginacollazos@gmail.com Diseño editorial como expresión y afirmaci ón de l a ideología política, social y cultural Casos de estudio: La Nación de Argentina y El Tiempo
de Colombia. Maestría en Diseño 08/ 04 /11 TESIS DE MAESTRIA Cuerpo B 1 ÍNDICE INTRODUCCIÓN ..............................................................................4 Capítulo 1. Tendencias políticas en la prensa 1.1 Ideología ....................................................................................12 1.2 Ideología y prensa ..........................................................................12 1.3 Ideología Política ..........................................................................17 1.4 Ideología social ............................................................................18 1.5 Ideología cultural ..........................................................................19 1.6 Línea editorial .............................................................................21 1.7 Teorías de la prensa .......................................................................23 1.8 Lector in Fabula ...........................................................................27 1.9 Conclusiones de capítulo ..................................................................28 Capítulo 2. Diseño editorial e ideología 2.1 Diseño editorial ...........................................................................31 2.2 Historia del diseño periodístico .........................................................32 2.3 Tipografía ..................................................................................33 2.4 Fotografía ..................................................................................34 2.5 Pies de Foto ................................................................................36 2.6 Imagen y texto .............................................................................37 2.7 Titulares ....................................................................................38 2.8 Infografía ...................................................................................39 2.9 Color y blancos ............................................................................40
2 2.10 Tipos de diarios ..........................................................................41 2.11 Formatos de impresión de diarios ......................................................42 2.12 Conclusiones de capítulo ................................................................42 Capítulo 3. Observación documental - El Tiempo y La Nación 3.1 El Tiempo ..................................................................................45 - Historia - Aspectos técnicos de diseño editorial - Perfil del lector - Rediseño 2010 - Línea ideológica y editorial 3.2 La Nación ..................................................................................53 - Historia - Aspectos técnicos de diseño editorial - Perfil del lector - Línea ideológica y editorial 3.3 Diferencias y similitudes de diseño editorial - Portada o página principal .......58 3.4 Conclusiones de capítulo ................................................................59 Capítulo 4. Trabajo de campo y estudio de caso - El Tiempo y La Nación 4.1 Acerca del análisis y estudio de caso ...................................................62 4.2 Línea del tiempo - Golpe de Estado en Honduras ....................................64 4.3 Golpe de Estado en el diario El Tiempo - Análisis portada y hojas principales ..68 4.4 Golpe de Estado en el diario La Nación - Análisis portada y hojas principales...83 4.5 Conclusiones de capítulo 4 ................................................................99
3 CONCLUSIONES Conclusiones generales de la investigación ..............................................102 Recomendaciones y comentarios ..........................................................105 BIBLIOGRAFÍA .............................................................................106 ANEXOS
4 INTRODUCCIÓN El diseño edi torial de diarios impresos ha tenido gran importanc ia desde el nacimiento de la prensa en Inglate rra en el siglo XVIII. De sde entonces ha evolucionado y con ayuda de las nuevas tecnologías y herramientas de diseño, se ha hecho más llamativo e interesante para los lectores. En Latinoamérica no ha sido diferente. El diseño de los diarios impresos también ha evolucionado, a tal punto de sorprendernos cada día con impactantes fotografías y diseños editoriales novedosos, algunos con diseños muy parecidos, lo cual plantea inquietudes acerca de las tendencias de redacción y perfil de los diarios en América Latina. Surgió entonces la idea de vincular el diseño con la com unicación social y el Periodismo, que guardan una estrecha relación, la cotidianidad misma los ha obligado a trabajar de la mano para lograr publicaciones más elaboradas e impactantes, lo que resultaba pertinente a la Maestría en Diseño. Al vincular estas disciplinas era necesario también estudiar casos en particular que mostraran cómo va el diseño editorial e n Latinoa mérica y qué tan similares o diferentes son los diarios de dos Países de habla hispana, además de entender qué tan importante es el diseño editorial y cómo este define la tendencia social y política de un diario. Se elegieron entonces dos diarios importantes e influyentes de cada país, La Nación
5 de Argentina y El tiempo de Colombia, que a simple vista guardaban gran similitud en su diseño editorial y temáticas, lo que resultaba interesante para el desarrollo de esta investigación. El diseño editorial de un diario como expresión y afirmación de tendencias políticas y sociales es el título de esta tesis y los casos de estudio son los diarios La Nación de Argentina y El Tiempo de Col ombia . Este tra bajo se des arrolla analizando y definiendo las tendencias ideológicas en prensa y l a l ínea editori al de un diario. Luego se repasan los aspectos técnicos de diseño editorial y la relación de estos con la línea ideologica y como los mismos definen un diario, su forma de escribir y su forma de diseñar. Relacionar los aspectos técnicos del diseño con la línea ideológica, permitirá también revisar las tendencia s e n cuanto a diseño editorial se ref iere, qué se usa hoy en prensa, cómo se cautiva al lector cuya tendencia es alejarse más y más de lo impreso por causa de las nuevas tecnologías y como los diarios se renuevan y escriben con el fin de conservar a sus antiguos lectores pero también acercar a lectores más jóvenes. El objetivo general de esta tesis consiste en identificar la ideología política, social y cultural de los diarios E l Tiem po de Colombia y La Nación de Argenti na y su correlación con el diseño editorial y sus aspectos más importantes tales como tipografía, fotografía, pies de foto, titulares, infografía, color y blancos, publicidad.
6 Del objetivo general, se despreden entonces tres objetivos específicos: 1. De scribir las caracterís ticas de diseño e ditorial de los diarios El Ti empo y L a Nación, en sus aspec tos más relevantes de tipografía, fotografía, pies de foto, titulares, infografía, color y blancos, publicidad . 2. Indagar sobre la ideología política, social y cultural de los diarios El Tiempo y La Nación y cómo esta se ha transformado o se ha mantenido con el pasar de los años. 3. Analizar la influencia de la ideología política, social y cultural sobre el diseño editorial de los diarios El Tiempo y La Nación. La hipótesis de esta tesis es que existe una estrecha correlación entre la línea editorial e ideológica de los diarios tradicionales latinoamericanos y su diseño editorial. A lo largo del trabajo se corroborará o refutará esta hipótesis a través del estudio de caso de los diarios El Tiempo de Colombia y La Nación de Argentina. Esta investigación se ubica dentro de la línea temática de Medios y estrategias de comunicación, porque a través del estudio de caso de dos diarios latinoaméricanos se determinará cómo la prensa comunica su línea editorial e ideológica a través del diseño editorial. En lo que a diseño editoria l de diarios re fiere, se encuentran vari os textos que exponen de manera clara y concisa, los aspectos técnicos del mismo, hablan de sus especificaciones técnicas, tales como color, fotografía, tamaño del papel, blancos, pie de foto, columnas, entre muchos otros aspectos. Todos estos textos se parecen mucho
7 entre sí, los aspectos técnicos son los mismos en un libro y en otro, el diseño de diarios a nivel mundial se encuentra estandarizado ya que los tamaños y colores son siempre los mismos y es cada diario quién determina que diseño le viene mejor, pero las especificaciones seguirán siendo siempre las mismas. Los dos textos base de esta investigación en cuanto a los aspectos técnicos de diseño en prensa, son Diseño y compaginación en prensa diaria de Harold Evans y El diseño periodístico en prensa diaria de jesús Canga Larequi. Si bien los dos textos tratan los mismos temas, podría decirse que se complementan ya que uno trata aspectos que el otro no, pero lo que queda de manifiesto es que los conceptos se encuentran muy estandarizados. Si bien el diseño editorial en prensa se ha ido actualizando con el pasar de los años y el surgimiento de las nuevas tecnologías, hay aspectos técnicos que se mantienen. De toda la información recopilada de los aspectos técnicos, hace falta bibliografía acerca de las tendencia s act uales del diseño editorial, los textos mencionados anteriormente no suministran suficiente información de las tendencias que el lector actual demanda, más color, más diseño web por así decirlo, ya que la prensa impresa tal y como se le conoce hoy, se ha ido quedando corta para las exigencias del lector joven. Se requiere entonces una actualización de información en cuanto a las tendencias de diseño en prensa actuales e infografía, siendo esta última un punto clave en el diseño actual, ya que el lector moderno es un lector visual y fotográfico, que gusta del relato de la not icia a tra vés de imágenes y gráfic os que haga n de ciert a manera más
8 interactiva la experiencia de leer la prensa. En la actualidad, es muy poca la información que sobre infografía e xiste, y en Latinoamé rica apenas los diarios empiezan a considerar la importancia de esta, porque en ella se encuentra el futuro del diseño en prensa, en el que Europa ya es pionera. En cuanto a ideología en prensa los textos que tratan el tema, hacen una crítica a las industrias culturales y su construcción de la opinión pública. Algunos de estos textos, a pesar de su antigüedad, demuestran que las cosas no han cambiado mucho, y por más objetividad que exista en los medios de comunicación, estos siempre tendrán una línea ideológica que defienden y además guía su publicación. De ideología y diseño editorial específicamente hablando, que es el gran tema de esta investigación, no existe a la fecha nada escrito. Hay artículos y opiniones en línea, pero ningún te xto que re lacione los dos a spectos que van tan ligados, ya que la ideología de un diario se expresa no solo en su línea editorial como es evidente, sino en su dis eño, desde el tamaño del diario, su tipografía , las notici as a las que da prioridad, las fotografías, todo ya esta comunicando un mensaje y una tendencia que guía las políticas internas del diario. En este sentido, esta investigación aportará en gran medida a subsa nar el vacío que exist e frente a l tema ya que tra tará específicamente la problemática del diseño editorial en prensa escrita y su relación con la ideología y línea editorial de un diario, haciendo especial énfasis en el caso latinoamericano. Este trabajo será pionero en tratar el tema, desde la mirada del diseño pero sin dejar de lado la línea editorial. Además dará luces sobre las tendencias actuales del diseño,
9 lo que se impone hoy en día y lo que el lector del sigl o XXI demanda , con el surgimiento de nuevas tecnologías y sofis ticados artefac tos que le permiten estar conectado cada minuto, en cualquier lugar del mundo y actualizarse cada segundo, que es tal vez el reto más grande que tiene la prensa escrita de hoy: Cómo no ser desplazada por la prensa electrónica y a su vez ofrecer un plus al lector, es decir, ofrecer un valor agregado a sus lectores cada vez más seducidos por la inmediatez de la Internet y su poder de sintetizar la información en pocas líneas.
1AvisoSIL
ENT:NTun1aIn:NSodenu1aINTIo1IAmNTa1
AN LrLIc:NSoSev1IqIAmNTa1
La mrcETIM POeLMaMsunv hn íTeM eLlTITeM oMc eTdLcíMí nimMcLít eLImcM eL aMí binaLí íL
eLímnbnIó fncyt pnsaLmMI , áLiI : dnI .T;10 pa mrcETIM sLILcnaELImL íL eLlTIL bMEM an lMcEn eL dLc , nbminc LI La EiIeM eL iI scioM eL TIeTdTeiMít , íT ñTLI nasiIMí mLCcTbMí nlTcEnñnI BiL an TeLMaMsun Lcn LybaiíTdn eL scioMí eMETInImLí eL an
íMbTLenet an bMmTeTnITene eLEiLímcn BiL mMeMí aMí TIeTdTeiMí mTLILI iIn TeLMaMsun TIeLoLIeTLImLELImL eL íT lMcEnI oncL eL iI scioM eMETInImL eL an íMbTLene M IM0 gn ocLIín LImMIbLí IM hn íTeM n;LIn n an TeLMaMsunt bMEM PbincmM oMeLcv íL hn bncnbmLcT(neM eLíeL íTLEocLt oMc eLlLIeLc M nmnbnc TeLní n mcndrí eL íií bMImLITeMít
oLcM bMEM oanImLn LímL LímieTMt IT íi eTíL7M hn LíbnoneM eL Lín aanEnen TeLMaMsunt oiLí n mcndrí eL íi lMcEn eL mTmianct eL iñTbnc iIn IMmTbTnt La mnEn7M eL íií bMaiEInít
aní lMmMscnluní , íií oTLí eL lMmMt mMeMí LímMí níoLbmMí hnñanI eL aM BiL Lí TEoMcmnImL
oncn iI eTncTMt oncn íií aLbmMcLít aM BiL oTLIín La eTncTM , íi biamicn0 pí TEoMcmnImL bMmL;nc aní eLlTITbTMILí eLa mrcETIM PTeLMaMsunvt oLcM neLE%í aM BiL TEoaTbn hnñanc eL TeLMaMsun íMbTnat oMaumTbn , biamicna0 OImLcLín LImMIbLí iIn
eLlTITbTCI LímnIencT(nen eL aM BiL TEoaTbn an TeLMaMsun íTI LImcnc LI iIn eLlTITbTCI EnITBiLnt bMEM mnEñTrI oMecun aLLcíL La mrcETIM0 LrtIc:NSoSev1
)nca fncy eLlTIL an TeLMaMsun bMEM aní cLocLíLImnbTMILí BiL La hMEñcL íL hnbL eL an cLnaTenet aTsnení n aní bMIeTbTMILí EnmLcTnaLí eL LyTímLIbTn , aní bMIeTbTMILí cLnaLí LI
aní BiL íL eLíLIdiLadL an dTen hiEnIn0 qLs2I fncyt aní TeLMaMsuní IM cLocLíLImnI eL
AA EMeM dLcn( na EiIeM , íi oLIínETLImMt íTIM BiL oMc La bMImcncTMt cLocLíLImnI iIn dTíTCI nasiIní dLbLí eTímMcíTMInen eL an cLnaTenet BiL TEoMILI aní baníLí eMETInImLí0
SLanbTMIn neLE%í La mrcETIM bMI an oMaumTbnt an cLaTsTCIt La ncmLt an lTaMíMlunt an bTLIbTn , hnímn an biamicn0 úgn TeLMaMsun onín n íLc La íTímLEn eL TeLnít cLocLíLImnbTMILít BiL
eMETIn La LíoucTmi eLa hMEñcL M iI scioM íMbTnaút níu íTImLmT(C fncy an TeLMaMsunt oLcM íi eLlTITbTCI LímidM íTLEocL aTsnen n aM LbMICETbM , oMaumTbM eL an íMbTLenet hnbTLIeM LíoLbTna rIlníTí LI rímní bMEM nsLImLí eL eMETITM eL aMí E%í oMeLcMíMí0
GcnEíbT eLlTITC an TeLMaMsun bMEM úLa mLccLIM eL iIn aibhn TIbLínImL LImcL eMí ocTIbToTMí hLsLECITbMíút Lí iI bnEoM eL ñnmnaan LI La bina aní baníLí ocTIbTonaLí
aibhnI oMc nocMoTncíL eL aMí LaLELImMí TeLMaCsTbMí liIenELImnaLí eL íi íMbTLene oncn ncmTbiancaMí n íi eTíbicíM0 GcnEíbT mMbn LImMIbLí iIn onanñcn liIenELImnat eTíbicíMt bMEM ELeTM oncn bMEiITbnc eLmLcETInen TeLMaMsunt íMaM n mcndrí eL LímL Lí
oMíTñaL LyocLínc an TeLMaMsun0 jMI LímL nimMc LImMIbLí , LíoLbulTbnELImL hnñanIeM eL
an ocLIínt BiL íL dnaL eLa eTíbicíM LíbcTmM oncn LyocLíncíLt LímL LímieTM n7neL n LíL
eTíbicíM LíbcTmMt La eTíL7Mt bMEM oncmL eL LíL eTíbicíM BiL bMEiITbn , hnñan eL an
TeLMaMsun eL iI eTncTM0
4MhI z0 áhMEoíMI é6ww6X eLlTITC an TeLMaMsun bMEM an lMcEn LI BiL aní TIeiímcTní
biamicnaLít mLaLdTíTCIt cneTM , ocLIínt mcnIíETmLI La ELIín;L , EnIL;nI an MoTITCI o2ñaTbn0 gn lMcEn LI BiL aMí TIeTdTeiMí an LImTLIeLI , nenomnI n íií dTení eLoLIeL LImMIbLí eL an bnImTene eL TIlMcEnbTCI BiL oMíLnIt LI LímL íLImTeMt oMecun eLbTcíL BiL TeLMaMsuní LyTímLI bMEM eTncTMí LI La ELcbneMt , iI bTienenIM eLñLcun TIlMcEncíL IM 2ITbnELImL bMI iI íMaM eTncTMt oiLí íL Límncun BiLenIeM 2ITbnELImL bMI iIn lMcEn eL dLc an cLnaTenet an cTBiL(n íL LIbiLImcn LImMIbLí LI aLLc dncTMí eTncTMít bMI eTímTImní TeLMaMsuní BiL aL oLcETmnI n iI TIeTdTeiM lMcEnc iIn TeLMaMsun AE ocMoTn bMI ñníL LI dncTní MoTITMILít iI TIeTdTeiM BiL aLL dncTMí eTncTMí Lí ELIMí
oLcíiníTñaL oMc LaaMít BiL iIn oLcíMIn BiL aLL iI íMaM eTncTM , íL BiLen bMI iI íMaM
eTíbicíM0 ...LímMc Gncbun jnIbaTIT eTbL na cLíoLbmMó gMí LímieTMí íLETCmTbMí hnI bMImcTñiTeM n cLbMIMbLc BiL aM TeLMaCsTbM IM cLíTeL íMaM LI La bMImLITeM eL aMí LIiIbTneMít IM Lí iIn ocMoTLene TImLcIn eLa ELIín;Lt íTIM La eLlLbmM eL iI mToM eL McsnIT(nbTCI eLa ocMbLíM bMEiITbnbTMIna0 gn TeLMaMsun oiLeL EnITlLímncíL mnEñTrI n mcndrí eL aMí bMImLITeMít íMñcL mMeM LI aM BiL rímMí aaLdnI eL TEoaubTmMt oLcM ñ%íTbnELImL íL ocLíLImn LI La íTímLEn eL cLsaní íLE%ImTbní t oncn eLbTcaM bMI an lCcEian eL paTíLM xLcCI BiL cTsL an bMEiITbnbTCI qMbTna0 giLsMt IM eLñLEMí bMIbLñTc an TeLMaMsun bMEM iI biLcoM oncmTbianc eL ocMoMíTbTMILí M iIn baníL eL eTíbicíMít an cLaTsTCI íLcun oicn TeLMaMsunt ETLImcní an bTLIbTn Límncun aTñcL eL Laant íTIM bMEM iI ITdLa eL íTsITlTbnbTCI ocLíLImL LI binaBiTLc mToM eL eTíbicíM0 é6wwHt o0 NNX pI LímL íLImTeMt Gncbun jnIbaTIT hnbL iIn nIMmnbTCI Ei, TEoMcmnImL , Lí BiL bMccLíoMIeL na aLbmMc TeLImTlTbnc an TeLMaMsun BiL LIbTLccn iI ELIín;Lt Lí La aLbmMc BiTLI íTI eien nasiIn níTsIn La ITdLa eL íTsITlTbnbTCI eLa eTíbicíM LImLIeTeM bMEM IMmTbTnít bMaiEIní eL MoTITCI , LeTmMcTna0
OeLMaCsTbnELImL hnñanIeM íL oiLeLI LímieTnc IM íMaM aMí ELIín;Lí aTIsJuímTbMí íTIM
mnEñTrI aMí bCeTsMí IM aTIsJuímTbMít bMEM cLínamn Gncbun jnIbaTIT é6wwHX0 gn ocLIín
íL dnaL mnEñTrI eLa eTíL7M LeTmMcTna é bCeTsM IM aTIsJuímTbMX eL íií o%sTInít oncn
AX bMEiITbnc eL EnILcn bMIíTLImL M TIbMIíbTLImL iI ELIín;Lt íi dLcene BiL Lí an BiL sLILcn LI aMí TIeTdTeiMí an MoTITCI o2ñaTbnt BiL LI 2amTEní íTLEocL Límn TIlaiTen oMc
La ELIín;L BiL bMEiITbnI aMí ELeTMí eL bMEiITbnbTCI0 áLcc, pnsaLmMI é6wwFX eTbL BiL IM íL oiLeL hnñanc eL iIn íMan eLlTITbTCI oncn La mrcETIM PTeLMaMsunvt , cLbMIMbL nacLeLeMc eL eTLbTírTí eLlTITbTMILí eTímTImnít eLImcM 5!Q/QOa9UVQ k R k AVRO/O_RQ k 9Q k 8!DVQ k 8!A[/O5! k D!_OQRQ/VW k b- k Y!_9QO5R5OPQ
mLEnf F0 áToMí eL oLIínETLImM EMmTdneMí oMc TImLcLíLí íMbTnaLíf g0 hLIínETLImM eL an
oMc La BiL aMí nsLImLí íMbTnaLí enI íLImTeM n íi EiIeMt eL EnILcn bMIíbTLImLf 6N0
Y!QZ9Q/! k DV k 5QVVQ5OR3 k !QOVQ/RDR3 k R k AR k R55OPQW k U\- k Y!QS93OPQ k DV k AR k QVRAODRD oLcíMIní LyocLínI LI íi dTen íií cLanbTMILí LI iIn Límcibmicn íMbTnaf 6n0 hcMbLíM oMc
La bina an dTen íMbTna íL bMIdTLcmL LI iIn cLnaTene Inmicna0 5!RQO5OPQ k 3!5ORAT k 5!QS!Q_RD!3 k 8!Q k QV8QV3VQ/R5O!QV3 k _VQ/RAV3 k 5!_8RQ/ODR3 k U
ébMIMbTETLImMt MoTITMILít dnaMcLít bcTmLcTMí eL dLcenet Lmb0X eL íMbTLeneLí LImLcní M
biamicnív0 pI voTITMILí L OeLMaMsuní LI an hcLIínt cLínamn BiL LI sLILcna íTLEocL íL
LíoLcn BiL aMí oLcTCeTbMí LyocLíLI MoTITMILí , BiL Límní oiLeLI dncTnc eL nbiLceM n
an TeLMaMsun eLa eTncTM0 AO pa eTíbicíM LíbcTmM eL an ocLIín BiL ,n oMc íu íMaM bMEiITbn , LyocLínt íL dnaL eLa
eTíL7M LeTmMcTna , an TEnsLI oncn hnbLc niI E%í liLcmL LíL eTíbicíMt oncn cLTmLcnc iI ELIín;Lt oncn hnbLc TEoMcmnImL iIn IMmTbTnt oncn hnbLc dLcueTbM aM BiL La eTncTM eLlTLIeL , BiTLcL bMEiITbnc n íií aLbmMcLí0 .TíbicíM , eTíL7M íL ILbLíTmnI LImMIbLít
oMcBiL La aLbmMc eL hM, E%í dTíina BiL IiIbnt íL dnaL eL aní TE%sLILí oncn bMIímciTc
mnEñTrI íi cLnaTenet La ELcM eTíbicíM LíbcTmM IM íLcun hM, mnI LlLbmTdM ,n BiL La aLbmMc
oLceLcun TImLcrí LI LíM BiL aní onanñcní LyocLínIt oMcBiL iI eTncTM BiL liLcn bMEoaLmnELImL mLymMt íL dLcun Pn7MíMv , oMbM aanEnmTdMt Lí oMc LímM BiL aMí eTncTMí íL
dnaLI bnen dL( E%í eLa bMaMct an TEnsLI , La eTíL7M oncn TIlMcEnct oLcM íTLEocLt bMIíLcdnIeM LíL eTíL7M BiL aM eTímTIsiL eL MmcMí eTncTMít BiL n an ancsn aL en TeLImTene , an TeLImTene Lí mnEñTrI íi TeLMaMsun0 qT ñTLI íMI EibhMí aMí oMíTñaLí íTsITlTbneMí eLa mrcETIMt oncn LímL mcnñn;M
LíoLbulTbnELImLt TeLMaMsun oMecun eLlTITcíL bMEM La bMI;iImM eL TeLní BiL bncnbmLcT(nI n iI eTncTM , íL cLlaL;nI LI íi eTíL7M LeTmMcTnat LI íi bMImLITeM , LI íi
lMcEn eL mcnmnc an IMmTbTn , mMEnc oMíTbTCI lcLImL n an ETíEn0 hMecun TIbaiTcíL mnEñTrI eLImcM eL Límn eLlTITbTCI BiL an TeLMaMsun eL aMí eTncTMí TEoaTbn iI TImLcrí íMbTnat M
iIn bMEiITbnbTCI eLlMcEnent oLcM IM Lí LíL La TImLcrí ocTEMceTna eL LímL LímieTMt E%í naa% eL aMí TImLcLíLí MbiamMít aM E%í TEoMcmnImL Lí bCEM an TeLMaMsun íL bMccLanbTMIn bMI La eTíL7M LeTmMcTna0 :a hnñanc eL aMí TIeTdTeiMít aLbmMcLí LI LímL bníMt an píbiLan eL wcnI1licm nlTcEnñn
BiL LímMí LcnI íLcLí oníTdMí , l%bTaLí eL TIlaiTct nlTcEnbTCI biLímTMInñaL oiLí aMí
aLbmMcLí eL eTncTMí bMEM , t mTLILI iI ITdLa eL LímieTMí namMt aM bi%a mnEñTrI TIeTbn BiL IM íMI oLcíMIní n aní BiL íLn íLIbTaaM TIlaiTct Ei, oMc La
bMImcncTMt LímL mToM eL aLbmMc Lí bnen dL( E%í bcumTbM eL an cLnaTene , ocMbicn IM A PbMELc LImLcMvt EnímTbn an IMmTbTn , an cLlaLyTMIn EibhM E%ít oncn aiLsM eL Límn EnILcn ínbnc íi ocMoTn dLcíTCI eL an cLnaTene0 LrpIc:NSoSev1IfSovinu1
gM oMaumTbM LI LímL LímieTMt MñLeLbL n aMí EMdTETLImMí eL TeLní LI mMcIM na oMeLc eLa
ELeTM LI biLímTCI0 jMEM íL ELIbTMIn nImLcTMcELImLt iIn TeLMaMsun MñLeLbL n iIn íLcTL eL bcLLIbTní L TeLní íMñcL nas2I íTímLEnt LI LímL bníMt MñLeLbL n aní bcLLIbTní
íMñcL iI íTímLEn oMaumTbMt LImLIeTLIeM oMc oMaumTbM an TeLMaMsun hnbTn an BiL íL TIbaTIn
La eTncTM oncn eLlLIeLc íií TImLcLíLí M aMí eL iIn En,Mcun0 qT ñTLI íL níiEL BiL an ocLIín IM eLñL siTncíL oMc ITIsiIn mLIeLIbTn oMaumTbn LíoLbulTbnt eneM BiL íi InmicnaL(n Lí íLc ILimcna , aM E%í Mñ;LmTdn oMíTñaLt aM bTLcmM Lí
BiL aMí eTncTMí LI íi bMImLITeMt MoTITMILí , eTíL7Mt eLlTLIeLI M nmnbnI bTLcmní TeLní M
oLcíMIn;Lít eLoLIeTLIeM an oMíTbTCI BiL níiEnI lcLImL n LíMí mLEní0 gMí bMIbLomMí eL T(BiTLcen , eLcLbhn cLíiamnI LI an nbminaTene bMIliíMít oLcM oncn Límn TIdLímTsnbTCI íL LImLIeLc% oMc eLcLbhn an mLIeLIbTn BiL ñiíbn EnImLILc La MceLI íMbTna mcneTbTMIna x bMIíLcdneMc , eL T(BiTLcen an mLIeLIbTn BiL ñiíbn an Tsinaene íMbTnat aM bTLcmM Lí BiL an ocLIín íTLEocL eLlLIeLc% íi dLcíTCI íMñcL La nbMImLbLc
oMaumTbMt Lí eLbTc BiLt IM hn, iIn íMan dLcenet hn, dLceneLí , MoTITMILí bMEM eTncTMí LyTímLI LI La EiIeMt , Lí bnen aLbmMc BiTLI eLbTeL bMI BiL eTncTM íL TeLImTlTbn E%í oMaumTbnELImL hnñanIeM M EL;Mct íT íL TIlMcEn bMI dncTMí eTncTMí BiL eLlTLIenI mLIeLIbTní oMaumTbní eTlLcLImLít oncn ínbnc iIn bMIbaiíTCI ocMoTn E%í naa% eL an BiL aL
íiETITímcn íi eTncTM eL bMIlTnI(n0
A5 : oncmTc eL an eTímcTñibTCI eL aMí bMImLITeMít MñLeLbL n iI hTímCcTbM BiL Límn eneM
eLíeL an MñíLcdnbTCI bcumTbn , Mñ;LmTdnt bMIíTeLcnIeM BiL an Mñ;LmTdTene Límn enen LI
LímL bníM eLíeL an ociLñn eL iIn íLcTL eL hLbhMí , an íLcTL eL hLbhMí Límncun
bMIímTmiTen oMc La eTíL7M eL an oiñaTbnbTCIt an iñTbnbTCIt an eTnscnEnbTCIt oMc La aisnc , lMcEn LI aní BiL LímrI eneMí aMí bMImLITeMí0 LróIc:NSoSev1IaSun1o
pí íTETanc n aM oMaumTbM bMI iIn McTLImnbTCI eTímTImnt MñLeLbL n an TeLn eL TImLcLíLí eLa
bMaLbmTdM na BiL Límn eTcTsTeM La eTncTMt n aMí TImLcLíLí eL aMí scioMí eL oLcíMIní BiL
La eTncTM eLñL ínmTílnbLc0 yzir aL TImLcLín n aMí aLbmMcLí{t yBir mLEní{t yaLLc íMñcL
Bir{0 |I eTncTM ñiíbn hnbLcíL eiL7M eL an dLcene M oMc aM ELIMí mLILc iIn dLcenet eLlLIeLcan , ;iímTlTbncan0 .nc iIn dLcíTCI eL aMí hLbhMí , eL an cLnaTene , hnbLcaMí dLcueTbMí , bcLuñaLí oncn aMí aLbmMcLí0 gM íMbTna bMccLíoMIeL LImMIbLí n LíL scioM eL oLcíMIní BiL hnbLI La eTncTM , BiL aLLI La eTncTMt LímMí eMí scioMít LETíMcLí , cLbLomMcLít mTLILI iIn TeLMaMsun BiL aMí
ocTELcMí mcnIíETmLI n aMí íLsiIeMí n mcndrí eL an cLenbbTCI eL aní IMmTbTní , eTíL7M
eL aní ETíEní0 hiLeL íLc M IM BiL LímMí eMí scioMí bMEoncmnI an ETíEn TeLMaMsunt íT
ñTLI bnen iIM íLs2I íi bMI;iImM eL bcLLIbTní LaTsL bMI BiL eTncTM BiTLcL TIlMcEncíLt aM bTLcmM Lí BiL nasiIní dLbLít bníM jMaMEñTn bMI pa áTLEoMt IM hn, Eibhní Mmcní
namLcInmTdní eL TIlMcEnbTCI aM bina MñaTsn na aLbmMc n TIlMcEncíL bMI an 62ITbn MobTCI o o AC eL bTcbianbTCI InbTMIna BiL LyTímL0 LrlIc:NSoSev1Iusoism1oI
hncn LEoL(nc n hnñanc eL TeLMaMsun biamicnat Lí ILbLíncTM eLlTITc an onanñcn biamicnt BiL Lí iI mrcETIM nEoauíTEM BiL nñncbn iI íTI lTI eL íTsITlTbneMí0 gn |...pqjv eLlTIL biamicn bMEM nBiLaaM BiL oLcETmL na íLc hiEnIM an bnonbTene eL cLlaLyTCI íMñcL íu ETíEMó n mcndrí eL Laant La hMEñcL eTíbTLcIL dnaMcLí , ñiíbn IiLdní
íTsITlTbnbTMILí0
Gncbun jnIbaTIT é6wwHt o0 NNX eTbL na cLíoLbmMó Pgn TeLMaMsun LImLIeTen bMEM biamicnt M íLn IM bMEM ELcn eTímMcíTCI eL aM cLnat Lí dTímn hM, bMEM iI bMEoMILImL TIeTíoLIínñaL oncn an cLocMeibbTCI EnmLcTna , íTEñCaTbn eL aní íMbTLeneLít oncn
bMIímciTc La bMIíLIíM , an bMhLíTCI íMbTnav0 } neLE%í cLínamn BiL an TeLMaMsun
ILbLíTmn eL an biamicn oncn ocMeibTcíLt Lí oMc ELeTM eL Laan BiL mcnIíETmL íi ELIín;L
n aMí TIeTdTeiMí0 AISon continuas y menos
cambiantes. Prácticas
Ideas Formas
Elaboración propia
pímL sc%lTbMt eLíbcTñL aM BiL eLlTITcun an LyocLíTCI PTeLMaMsun biamicnav eL iI eTncTM , aM bMIlMcEnI mcLí umLEíó aní oc%bmTbnít aní TeLní , aní lMcEní0 gní oc%bmTbní íMI LíL nbminc eLa eTncTMt íi lMcEn eL mcnmnc an IMmTbTnt eL biñcTcant aMí
níoLbmMí BiL aM bncnbmLcT(nI , eTlLcLIbTnI eL MmcMí eTncTMí0 gní oc%bmTbní íMI ELIMí
bnEñTnImLí , íL EnImTLILI LI La mTLEoM oMcBiL íL cLanbTMInI eTcLbmnELImL bMI an TeLImTene eLa eTncTM0 gní TeLnít íMI La oiImM eL oncmTen n an hMcn LíbcTñTc La eTncTMt eL
cLenbmnc iIn IMmTbTnt íMI La liIenELImM , ñníL eLa bMImLITeMt BiL n íi dL( Lí lTLa n an
TeLImTene eLa eTncTM0 gní lMcEnít íMI La eTíL7M LeTmMcTna , mTLILI BiL dLc bMI an EnILcn LI BiL íL iñTbnI aMí bMImLITeMít oLcM neLE%í íL cLanbTMIn eTcLbmnELImL bMI aní oc%bmTbní L TeLnít BiL cLlaL;nI an TeLImTene L TeLMaMsun eLa eTncTM0 OeLMaMsun biamicna íL oiLeL eLlTITc LImMIbLí bMEM La bMI;iImM eL TeLní , bcLLIbTní eLa eTncTM , eL LíMí scioMí íMbTnaLí n aMí BiL íL eTcTsLt íií TIlaiLIbTní hTímCcTbnít TIbaiíM
rmITbnít TIlMcEnmTdní , aní mLIeLIbTní BiL oiLenI mLILc LíMí scioMí0 qLs2I LímMt
AR Punto de partida de los
contenidos, son su fundamento. Son pragmáticas y evidentes.
Tamaños, tipografía, color,
fotografía, ubicación.Ideología Cultural TeLMaMsun biamicna nñncbn aM íMbTna , aM oMaumTbMt LímMí eMí mrcETIMí Lím%I TIbaiTeMí
eLImcM eL aM BiL nñncbn an biamicnt bMEM LíL bMI;iImM eL bcLLIbTní íMbTnaLí , oMaumTbní
BiL mTLILI aMí TIeTdTeiMí nbLcbn eL an íMbTLene LI an BiL dTdLI , an lMcEn LI an BiL íL cLanbTMInI bMI íi LImMcIM0 gM biamicna nñncbn aM íMbTna éíMbTLeneX LI íi mMmnaTenet , aní TeLMaMsuní eL Lín
íMbTLenet aní TeLMaMsuní íMI oncmL liIenELImna eL an biamicn0 pI LímL MceLI eL TeLní
aní TeLMaMsuní íMI n an biamicn bMEM an biamicn Lí n an TeLMaMsunt LímMí eMí íL ILbLíTmnI
EiminELImL oncn oMeLc LyTímTct ,n BiL IM hn, biamicn íTI TeLMaMsun oLcM aní TeLMaMsuní IM oMecunI LyTímTc íTI iIn biamicn BiL aní neMomncnt aní eLlLIeTLcn , aní
ocMEiasncn0 Lr.IávTN1IN:niSmn1o
~nñanc eL oLcTMeTíEM Lí hnñanc eL Mñ;LmTdTene , hnímn ILimcnaTenet ,n BiL íL oncmL eLa
ocTIbToTM eL BiL iI eTncTM íTLEocL cLenbmn íií IMmTbTní bMI dLcnbTene , íTI mMEnc oMíTbTCI n lndMc IT LI bMImcn eL Inen0 |I ocTIbToTM ñ%íTbM BiL cTsL La oLcTMeTíEM Lí an Mñ;LmTdTenet oLcM an Mñ;LmTdTene Lí iIn ocLmLIíTCI ,n BiL Lí TEoMíTñaL IM mMEnc
oMíTbTCI lcLImL n aMí hLbhMí0 gMí eTncTMí LImMIbLí oiLeLI íLc ILimcnaLít oLcM Mñ;LmTdMí IiIbnt eneM BiL bMEM oanImLn LímL LímieTMt eLmc%í eL íi cLenbbTCI , eTíL7M LeTmMcTnat hn, iIn auILn TeLMaCsTbn BiL siun La BiL hnbLc , Mñcnc eLa eTncTM0 ánImM aMí oLcTMeTímní BiL LíbcTñLI
oncn La eTncTMt bMEM aMí aLbmMcLí mTLILI iIn oMíTbTCI lcLImL n aMí eTlLcLImLí hLbhMí
BiL íibLeLI LI iI hnuít , aMí eTncTMí íL LíbcTñLI íLs2I íi auILn LeTmMcTna0
EN qL eLñL mLILc LI biLImn BiL aMí eTncTMí IM LyocLínI nñTLcmnELImL íi mLIeLIbTn TeLMaCsTbnt Lí na aLLc an IMmTbTnt , aLLc LImcL auILnít BiL íL aaLsn n eLlTITc bi%a Lí an
oMíTbTCI BiL mTLIL iI eTncTM lcLImL na nbMImLbLc InbTMIna L TImLcInbTMIna0 pí TEoMcmnImL nbancnc LImMIbLít BiL n aM ancsM eL LímL LímieTM íL íLsiTc% hnñanIeM eL
PTeLMaMsunvt oLcM oMc Lín ocLíiIbTCI eL Mñ;LmTdTene BiL LyTímL LI an ocLIínt E%í BiL
eL PTeLMaMsunvt íL eLñL hnñanc eL auILn LeTmMcTna0 hiñaTeTcLbmn LI íi eTbbTMIncTM eL oiñaTbTene eLlTIL an auILn LeTmMcTna éLeTmMcTna LIdTcMIELImX bMEMó PpIbinecL eL TeLnaLí LI La bina iI ELeTM eL bMEiITbnbTCI íL eLíLIdiLadL0 gní onimní BiL íLsiTc% mcnmnIeM an TIlMcEnbTCI0 .LoLIeTLIeM eL LíMt La ELeTM eL bMEiITbnbTCI oiLeL Tc eLímTIneM n eTlLcLImLí mToMí eL o2ñaTbMv0 pí LImMIbLí an LíLIbTn eL an oiñaTbnbTCIt aMí
dnaMcLí , bcTmLcTMí BiL cTsLI La eTíL7M , cLenbbTCI eL aní IMmTbTní0 gn auILn LeTmMcTna íL EnITlTLímn ocTIbTonaELImL LI La LeTmMcTnat BiL Lí an dM( eLa oLcTCeTbMt eMIeL íL mMEn oMímicn lcLImL n aMí hLbhMí BiL TImLcLínI n an MoTITCI o2ñaTbn0 pI an dTen eTncTn La mrcETIM TeLMaMsun IM íL noaTbn LI ocLIín oMc an ocLmLIíTCI BiL LyTímL eL ILimcnaTene , Mñ;LmTdTenet Lí E%í aCsTbM hnñanc LImMIbLí eL auILn LeTmMcTna LI La eun n eunt BiL LI 2amTEní Límn eLImcM eL Límn auILn íL LIbiLImcn an TeLMaMsun BiL oMc EibhM BiL ITLsiLI aMí ELeTMít LyTímLt Lí cLna , íL EnITlTLímn LI an
cLenbbTCI , La eTíL7M LeTmMcTna0 gn auILn LeTmMcTna íL eTlLcLIbTn eL an TeLMaMsun LI BiL Lí oMc ELeTM eL an ocTELcn BiL an TeLMaMsun íL oiLeL bMEiITbnc M LyocLínc n mcndrí eL aMí bcTmLcTMí eL cLenbbTCI , eTíL7M LeTmMcTnat IM Lí aM ETíEM hnñanc eL aMí eMí mrcETIMít oMcBiL níu bMEM íL
hnñanñn BiL an TeLMaMsun ILbLíTmn n an biamicn oncn oMeLc bMEiITbncíLt LI La bníM eL an
ocLIínt an TeLMaMsun ILbLíTmn eL an auILn LeTmMcTna oncn oMeLc LyocLíncíL , cLsTc La hnbLc eL an oiñaTbnbTCI0 EA LrgIENSmv1aI:NIo1IAmNTa1
qMI oMbní aní mLMcuní BiL bMI cLíoLbmM na mLEn eL cLenbbTCI eL eTncTMí íL hnI LíbcTmMt
nasiIní eL Laaní ,n mTLILI E%í eL bTIbiLImn n7Mí eL nImTsJLene , hnI TeM BiLenIeM MñíMaLmní n aM BiL n aní mLIeLIbTní eL hM, cLlTLcLt niIBiL Lí ILbLíncTM IMEñcncaní n
aM ancsM eLa eLínccMaaM eL an mLíTí oncn dLc an LdMaibTCI BiL hn TeM mLITLIeM an MoTITCI o2ñaTbn , bCEM hn TeM bnEñTnIeM an lMcEn eL cLenbmnc , an oLcbLobTCI eL aní IMmTbTní0 gn mLMcun E%í cLbTLImL LI aM BiL n ocLIín LíbcTmn íL cLlTLcLt liL oanImLnen oMc La íMbTCaMsM , nImcMoCaMsM ncsLImTIM paTíLM xLcCIt LI La n7M eL 6wwH , íL mTmiant 0 pímn
mLMcun cLíiamn oLcmTILImL n Límn TIdLímTsnbTCI , íLc% an siun oncn nInaT(nc an mLIeLIbTn oMaumTbn , íMbTna eL aMí eTncTMít neLE%í eL íLcdTc eL siun n an hMcn eL nInaT(nc aMí
eTíbicíMí , ELIín;Lí oMaumTbMí BiL naau íL EnIL;nI0 áLMcuní eL qTLñLcm hLmLcíMI , qbhcnEE pI 6wHnt qTLñLcm hLmLcíMI , qbhcnEEt LíbcTñTLcMI binmcM LIín,Mí eMIeL oanImLnñnI
binmcM mLMcuní eL an ocLIín íLs2I an cLanbTCI eL rímn bMI La sMñTLcIM eL micIM , an TIlaiLIbTn eL an ETíEn LI an íMbTLene0 hanImLncMI mnEñTrI BiL La íTímLEn eL ocLIín
eL iI onuí cLlaL;n íi íTímLEn eL sMñTLcIMt aM BiL LI íi EMELImM cLíiamC LíbnIenaMíM0
gní binmcM mLMcuní M bMIbLomMí íMIó pa bMIbLomM nimMcTmncTMt La E%í nImTsiM eL mMeMít bMEocLIeL iIn ocLIín TIeLoLIeTLImLt oLcM LímcTbmnELImL bMImcManen0 pa bMIbLomM íicsTC eLíoirí eL BiL íL EE TIdLImncn an TEocLImnt binIeM nBiLaaMí BiL mLIunI La oMeLc eL an OsaLíTn , eLa pímneM íL eTLcMI biLImn eL BiL La IiLdM TIdLImM oMecun íLc imTaT(neM oncn biLímTMInc n aní nimMcTeneLí0 .L nbiLceM bMI LímL bMIbLomMt an ocLIín eLñL Límnc na íLcdTbTM eL aní
oMaumTbní eLa pímneM0 qTLñLcmt BiTLI LíbcTñTC LímL bnoumiaM , La íTsiTLImL íMñcL La
bMIbLomM aTñLcmncTMt aL íTsiTC an oTímn na bMIbLomM hnímn aaLsnc n aMí sMñTLcIMí
EMI%cBiTbMí eL picMon BiL bcLunI hnñLc cLbTñTeM eL .TMí íi nimMcTene oncn sMñLcInc0 .L Límn EnILcnt íL bMIíTeLcnñn BiL aMí sMñTLcIMí LcnI bMEoaLmnELImL
íLIínmMí , ñiLIMí0
pa bMIbLomM aTñLcmncTM íL eLínccMaaC eicnImL an TaiímcnbTCI picMoLn bMEM cLíoiLímn na
bMIbLomM nimMcTmncTM0 gn LImMIbLí ec%ímTbn MoTITCI eL nasiIMí LíbcTmMcLí BiL aníquotesdbs_dbs50.pdfusesText_50
9SfSiGv:v.SASeáTE
/ v 1qdoLqiaS v IL v 5SáLaqEISaEN v t v 5SáLaqEISaLN v rSa v AE v ?qpEqdTE v AEv uTNLnSvtvILNEaaSAASvILvLNiaEiLfTEN vILvdSeoqTdEdTcqvtveSPTATREdTcqvILv2y?.1B2
,rStS v dSq v LA v LNiEáALdTeTLqiS v t v pSaiEALdTeTLqiS v IL v AEN v aLAEdTSqLN v dSqv3aSdLNSv1ITiSaTEA2v
o &o9SfSiGóv.SASeáTE2v@oATSv-887
ITqGeTdSN2
o uTNrSqTáALNvEvrLiTdTcq2 D9oLqSNv,TaLNv 7vILv,áaTAvILv-8
4LnSaLN
BEdoAiEIvILvuTNLnSvtv.SeoqTdEdTcq
2qTPLaNTIEIvILv3EALaeS
.ToIEI .SaITEAeLqiLó 5TqEv3ESAEv.SAAERSNv5SqRGALR
uy?v;=2=7>2/ = uSeTdTATS:v,tEdodíSv ;;=v3TNSv -v1cPTA:v >v>Av;Dv- vD/
A 7 ,aiíoav1TAALa 0 7vILv,áaTAvILv-8
4LnSaLN
BEdoAiEIvILvuTNLnSvtv.SeoqTdEdTcq
2qTPLaNTIEIvILv3EALaeS
.ToIEI .SaITEAeLqiLó5TqEv3ESAEv.SAAERSNv5SqRGALR
uy?v;=2=7>2/ = uSeTdTATS:v,tEdodíSv ;;=v3TNSv -vCollazos González Gina Paola 0057537 ginacollazos@gmail.com Diseño editorial como expresión y afirmaci ón de l a ideología política, social y cultural Casos de estudio: La Nación de Argentina y El Tiempo
de Colombia. Maestría en Diseño 08/ 04 /11 TESIS DE MAESTRIA Cuerpo B1 ÍNDICE INTRODUCCIÓN ..............................................................................4 Capítulo 1. Tendencias políticas en la prensa 1.1 Ideología ....................................................................................12 1.2 Ideología y prensa ..........................................................................12 1.3 Ideología Política ..........................................................................17 1.4 Ideología social ............................................................................18 1.5 Ideología cultural ..........................................................................19 1.6 Línea editorial .............................................................................21 1.7 Teorías de la prensa .......................................................................23 1.8 Lector in Fabula ...........................................................................27 1.9 Conclusiones de capítulo ..................................................................28 Capítulo 2. Diseño editorial e ideología 2.1 Diseño editorial ...........................................................................31 2.2 Historia del diseño periodístico .........................................................32 2.3 Tipografía ..................................................................................33 2.4 Fotografía ..................................................................................34 2.5 Pies de Foto ................................................................................36 2.6 Imagen y texto .............................................................................37 2.7 Titulares ....................................................................................38 2.8 Infografía ...................................................................................39 2.9 Color y blancos ............................................................................40
2 2.10 Tipos de diarios ..........................................................................41 2.11 Formatos de impresión de diarios ......................................................42 2.12 Conclusiones de capítulo ................................................................42 Capítulo 3. Observación documental - El Tiempo y La Nación 3.1 El Tiempo ..................................................................................45 - Historia - Aspectos técnicos de diseño editorial - Perfil del lector - Rediseño 2010 - Línea ideológica y editorial 3.2 La Nación ..................................................................................53 - Historia - Aspectos técnicos de diseño editorial - Perfil del lector - Línea ideológica y editorial 3.3 Diferencias y similitudes de diseño editorial - Portada o página principal .......58 3.4 Conclusiones de capítulo ................................................................59 Capítulo 4. Trabajo de campo y estudio de caso - El Tiempo y La Nación 4.1 Acerca del análisis y estudio de caso ...................................................62 4.2 Línea del tiempo - Golpe de Estado en Honduras ....................................64 4.3 Golpe de Estado en el diario El Tiempo - Análisis portada y hojas principales ..68 4.4 Golpe de Estado en el diario La Nación - Análisis portada y hojas principales...83 4.5 Conclusiones de capítulo 4 ................................................................99
3 CONCLUSIONES Conclusiones generales de la investigación ..............................................102 Recomendaciones y comentarios ..........................................................105 BIBLIOGRAFÍA .............................................................................106 ANEXOS
4 INTRODUCCIÓN El diseño edi torial de diarios impresos ha tenido gran importanc ia desde el nacimiento de la prensa en Inglate rra en el siglo XVIII. De sde entonces ha evolucionado y con ayuda de las nuevas tecnologías y herramientas de diseño, se ha hecho más llamativo e interesante para los lectores. En Latinoamérica no ha sido diferente. El diseño de los diarios impresos también ha evolucionado, a tal punto de sorprendernos cada día con impactantes fotografías y diseños editoriales novedosos, algunos con diseños muy parecidos, lo cual plantea inquietudes acerca de las tendencias de redacción y perfil de los diarios en América Latina. Surgió entonces la idea de vincular el diseño con la com unicación social y el Periodismo, que guardan una estrecha relación, la cotidianidad misma los ha obligado a trabajar de la mano para lograr publicaciones más elaboradas e impactantes, lo que resultaba pertinente a la Maestría en Diseño. Al vincular estas disciplinas era necesario también estudiar casos en particular que mostraran cómo va el diseño editorial e n Latinoa mérica y qué tan similares o diferentes son los diarios de dos Países de habla hispana, además de entender qué tan importante es el diseño editorial y cómo este define la tendencia social y política de un diario. Se elegieron entonces dos diarios importantes e influyentes de cada país, La Nación
5 de Argentina y El tiempo de Colombia, que a simple vista guardaban gran similitud en su diseño editorial y temáticas, lo que resultaba interesante para el desarrollo de esta investigación. El diseño editorial de un diario como expresión y afirmación de tendencias políticas y sociales es el título de esta tesis y los casos de estudio son los diarios La Nación de Argentina y El Tiempo de Col ombia . Este tra bajo se des arrolla analizando y definiendo las tendencias ideológicas en prensa y l a l ínea editori al de un diario. Luego se repasan los aspectos técnicos de diseño editorial y la relación de estos con la línea ideologica y como los mismos definen un diario, su forma de escribir y su forma de diseñar. Relacionar los aspectos técnicos del diseño con la línea ideológica, permitirá también revisar las tendencia s e n cuanto a diseño editorial se ref iere, qué se usa hoy en prensa, cómo se cautiva al lector cuya tendencia es alejarse más y más de lo impreso por causa de las nuevas tecnologías y como los diarios se renuevan y escriben con el fin de conservar a sus antiguos lectores pero también acercar a lectores más jóvenes. El objetivo general de esta tesis consiste en identificar la ideología política, social y cultural de los diarios E l Tiem po de Colombia y La Nación de Argenti na y su correlación con el diseño editorial y sus aspectos más importantes tales como tipografía, fotografía, pies de foto, titulares, infografía, color y blancos, publicidad.
6 Del objetivo general, se despreden entonces tres objetivos específicos: 1. De scribir las caracterís ticas de diseño e ditorial de los diarios El Ti empo y L a Nación, en sus aspec tos más relevantes de tipografía, fotografía, pies de foto, titulares, infografía, color y blancos, publicidad . 2. Indagar sobre la ideología política, social y cultural de los diarios El Tiempo y La Nación y cómo esta se ha transformado o se ha mantenido con el pasar de los años. 3. Analizar la influencia de la ideología política, social y cultural sobre el diseño editorial de los diarios El Tiempo y La Nación. La hipótesis de esta tesis es que existe una estrecha correlación entre la línea editorial e ideológica de los diarios tradicionales latinoamericanos y su diseño editorial. A lo largo del trabajo se corroborará o refutará esta hipótesis a través del estudio de caso de los diarios El Tiempo de Colombia y La Nación de Argentina. Esta investigación se ubica dentro de la línea temática de Medios y estrategias de comunicación, porque a través del estudio de caso de dos diarios latinoaméricanos se determinará cómo la prensa comunica su línea editorial e ideológica a través del diseño editorial. En lo que a diseño editoria l de diarios re fiere, se encuentran vari os textos que exponen de manera clara y concisa, los aspectos técnicos del mismo, hablan de sus especificaciones técnicas, tales como color, fotografía, tamaño del papel, blancos, pie de foto, columnas, entre muchos otros aspectos. Todos estos textos se parecen mucho
7 entre sí, los aspectos técnicos son los mismos en un libro y en otro, el diseño de diarios a nivel mundial se encuentra estandarizado ya que los tamaños y colores son siempre los mismos y es cada diario quién determina que diseño le viene mejor, pero las especificaciones seguirán siendo siempre las mismas. Los dos textos base de esta investigación en cuanto a los aspectos técnicos de diseño en prensa, son Diseño y compaginación en prensa diaria de Harold Evans y El diseño periodístico en prensa diaria de jesús Canga Larequi. Si bien los dos textos tratan los mismos temas, podría decirse que se complementan ya que uno trata aspectos que el otro no, pero lo que queda de manifiesto es que los conceptos se encuentran muy estandarizados. Si bien el diseño editorial en prensa se ha ido actualizando con el pasar de los años y el surgimiento de las nuevas tecnologías, hay aspectos técnicos que se mantienen. De toda la información recopilada de los aspectos técnicos, hace falta bibliografía acerca de las tendencia s act uales del diseño editorial, los textos mencionados anteriormente no suministran suficiente información de las tendencias que el lector actual demanda, más color, más diseño web por así decirlo, ya que la prensa impresa tal y como se le conoce hoy, se ha ido quedando corta para las exigencias del lector joven. Se requiere entonces una actualización de información en cuanto a las tendencias de diseño en prensa actuales e infografía, siendo esta última un punto clave en el diseño actual, ya que el lector moderno es un lector visual y fotográfico, que gusta del relato de la not icia a tra vés de imágenes y gráfic os que haga n de ciert a manera más
8 interactiva la experiencia de leer la prensa. En la actualidad, es muy poca la información que sobre infografía e xiste, y en Latinoamé rica apenas los diarios empiezan a considerar la importancia de esta, porque en ella se encuentra el futuro del diseño en prensa, en el que Europa ya es pionera. En cuanto a ideología en prensa los textos que tratan el tema, hacen una crítica a las industrias culturales y su construcción de la opinión pública. Algunos de estos textos, a pesar de su antigüedad, demuestran que las cosas no han cambiado mucho, y por más objetividad que exista en los medios de comunicación, estos siempre tendrán una línea ideológica que defienden y además guía su publicación. De ideología y diseño editorial específicamente hablando, que es el gran tema de esta investigación, no existe a la fecha nada escrito. Hay artículos y opiniones en línea, pero ningún te xto que re lacione los dos a spectos que van tan ligados, ya que la ideología de un diario se expresa no solo en su línea editorial como es evidente, sino en su dis eño, desde el tamaño del diario, su tipografía , las notici as a las que da prioridad, las fotografías, todo ya esta comunicando un mensaje y una tendencia que guía las políticas internas del diario. En este sentido, esta investigación aportará en gran medida a subsa nar el vacío que exist e frente a l tema ya que tra tará específicamente la problemática del diseño editorial en prensa escrita y su relación con la ideología y línea editorial de un diario, haciendo especial énfasis en el caso latinoamericano. Este trabajo será pionero en tratar el tema, desde la mirada del diseño pero sin dejar de lado la línea editorial. Además dará luces sobre las tendencias actuales del diseño,
9 lo que se impone hoy en día y lo que el lector del sigl o XXI demanda , con el surgimiento de nuevas tecnologías y sofis ticados artefac tos que le permiten estar conectado cada minuto, en cualquier lugar del mundo y actualizarse cada segundo, que es tal vez el reto más grande que tiene la prensa escrita de hoy: Cómo no ser desplazada por la prensa electrónica y a su vez ofrecer un plus al lector, es decir, ofrecer un valor agregado a sus lectores cada vez más seducidos por la inmediatez de la Internet y su poder de sintetizar la información en pocas líneas.
1AvisoSIL
ENT:NTun1aIn:NSodenu1aINTIo1IAmNTa1
ANLrLIc:NSoSev1IqIAmNTa1
La mrcETIM POeLMaMsunv hn íTeM eLlTITeM oMc eTdLcíMí nimMcLít eLImcM eL aMí binaLí íL
eLímnbnIó fncyt pnsaLmMI , áLiI : dnI .T;10 pa mrcETIM sLILcnaELImL íL eLlTIL bMEM an lMcEn eL dLc , nbminc LI La EiIeM eL iI scioM eL TIeTdTeiMít , íT ñTLInasiIMí mLCcTbMí nlTcEnñnI BiL an TeLMaMsun Lcn LybaiíTdn eL scioMí eMETInImLí eL an
íMbTLenet an bMmTeTnITene eLEiLímcn BiL mMeMí aMí TIeTdTeiMí mTLILI iIn TeLMaMsun TIeLoLIeTLImLELImL eL íT lMcEnI oncL eL iI scioM eMETInImL eL an íMbTLene M IM0 gn ocLIín LImMIbLí IM hn íTeM n;LIn n an TeLMaMsunt bMEM PbincmM oMeLcv íL hnbncnbmLcT(neM eLíeL íTLEocLt oMc eLlLIeLc M nmnbnc TeLní n mcndrí eL íií bMImLITeMít
oLcM bMEM oanImLn LímL LímieTMt IT íi eTíL7M hn LíbnoneM eL Lín aanEnen TeLMaMsuntoiLí n mcndrí eL íi lMcEn eL mTmianct eL iñTbnc iIn IMmTbTnt La mnEn7M eL íií bMaiEInít
aní lMmMscnluní , íií oTLí eL lMmMt mMeMí LímMí níoLbmMí hnñanI eL aM BiL Lí TEoMcmnImL
oncn iI eTncTMt oncn íií aLbmMcLít aM BiL oTLIín La eTncTM , íi biamicn0 pí TEoMcmnImL bMmL;nc aní eLlTITbTMILí eLa mrcETIM PTeLMaMsunvt oLcM neLE%í aM BiLTEoaTbn hnñanc eL TeLMaMsun íMbTnat oMaumTbn , biamicna0 OImLcLín LImMIbLí iIn
eLlTITbTCI LímnIencT(nen eL aM BiL TEoaTbn an TeLMaMsun íTI LImcnc LI iIn eLlTITbTCI EnITBiLnt bMEM mnEñTrI oMecun aLLcíL La mrcETIM0LrtIc:NSoSev1
)nca fncy eLlTIL an TeLMaMsun bMEM aní cLocLíLImnbTMILí BiL La hMEñcL íL hnbL eL ancLnaTenet aTsnení n aní bMIeTbTMILí EnmLcTnaLí eL LyTímLIbTn , aní bMIeTbTMILí cLnaLí LI
aní BiL íL eLíLIdiLadL an dTen hiEnIn0 qLs2I fncyt aní TeLMaMsuní IM cLocLíLImnI eL
AA EMeM dLcn( na EiIeM , íi oLIínETLImMt íTIM BiL oMc La bMImcncTMt cLocLíLImnI iIndTíTCI nasiIní dLbLí eTímMcíTMInen eL an cLnaTenet BiL TEoMILI aní baníLí eMETInImLí0
SLanbTMIn neLE%í La mrcETIM bMI an oMaumTbnt an cLaTsTCIt La ncmLt an lTaMíMlunt an bTLIbTn, hnímn an biamicn0 úgn TeLMaMsun onín n íLc La íTímLEn eL TeLnít cLocLíLImnbTMILít BiL
eMETIn La LíoucTmi eLa hMEñcL M iI scioM íMbTnaút níu íTImLmT(C fncy an TeLMaMsunt oLcM íi eLlTITbTCI LímidM íTLEocL aTsnen n aM LbMICETbM , oMaumTbM eL an íMbTLenethnbTLIeM LíoLbTna rIlníTí LI rímní bMEM nsLImLí eL eMETITM eL aMí E%í oMeLcMíMí0
GcnEíbT eLlTITC an TeLMaMsun bMEM úLa mLccLIM eL iIn aibhn TIbLínImL LImcL eMíocTIbToTMí hLsLECITbMíút Lí iI bnEoM eL ñnmnaan LI La bina aní baníLí ocTIbTonaLí
aibhnI oMc nocMoTncíL eL aMí LaLELImMí TeLMaCsTbMí liIenELImnaLí eL íi íMbTLene oncn ncmTbiancaMí n íi eTíbicíM0 GcnEíbT mMbn LImMIbLí iIn onanñcn liIenELImnateTíbicíMt bMEM ELeTM oncn bMEiITbnc eLmLcETInen TeLMaMsunt íMaM n mcndrí eL LímL Lí
oMíTñaL LyocLínc an TeLMaMsun0 jMI LímL nimMc LImMIbLí , LíoLbulTbnELImL hnñanIeM eL
an ocLIínt BiL íL dnaL eLa eTíbicíM LíbcTmM oncn LyocLíncíLt LímL LímieTM n7neL n LíL
eTíbicíM LíbcTmMt La eTíL7Mt bMEM oncmL eL LíL eTíbicíM BiL bMEiITbn , hnñan eL an
TeLMaMsun eL iI eTncTM0
4MhI z0 áhMEoíMI é6ww6X eLlTITC an TeLMaMsun bMEM an lMcEn LI BiL aní TIeiímcTní
biamicnaLít mLaLdTíTCIt cneTM , ocLIínt mcnIíETmLI La ELIín;L , EnIL;nI an MoTITCI o2ñaTbn0 gn lMcEn LI BiL aMí TIeTdTeiMí an LImTLIeLI , nenomnI n íií dTení eLoLIeL LImMIbLí eL an bnImTene eL TIlMcEnbTCI BiL oMíLnIt LI LímL íLImTeMt oMecun eLbTcíL BiL TeLMaMsuní LyTímLI bMEM eTncTMí LI La ELcbneMt , iI bTienenIM eLñLcun TIlMcEncíL IM 2ITbnELImL bMI iI íMaM eTncTMt oiLí íL Límncun BiLenIeM 2ITbnELImL bMI iIn lMcEn eL dLc an cLnaTenet an cTBiL(n íL LIbiLImcn LImMIbLí LI aLLc dncTMí eTncTMít bMI eTímTImní TeLMaMsuní BiL aL oLcETmnI n iI TIeTdTeiM lMcEnc iIn TeLMaMsun AEocMoTn bMI ñníL LI dncTní MoTITMILít iI TIeTdTeiM BiL aLL dncTMí eTncTMí Lí ELIMí
oLcíiníTñaL oMc LaaMít BiL iIn oLcíMIn BiL aLL iI íMaM eTncTM , íL BiLen bMI iI íMaM
eTíbicíM0 ...LímMc Gncbun jnIbaTIT eTbL na cLíoLbmMó gMí LímieTMí íLETCmTbMí hnI bMImcTñiTeM n cLbMIMbLc BiL aM TeLMaCsTbM IM cLíTeL íMaM LI La bMImLITeM eL aMí LIiIbTneMít IM Lí iIn ocMoTLene TImLcIn eLa ELIín;Lt íTIM La eLlLbmM eL iI mToM eL McsnIT(nbTCI eLa ocMbLíM bMEiITbnbTMIna0 gn TeLMaMsun oiLeL EnITlLímncíL mnEñTrI n mcndrí eL aMí bMImLITeMít íMñcL mMeM LI aM BiL rímMí aaLdnI eL TEoaubTmMt oLcM ñ%íTbnELImL íL ocLíLImn LI La íTímLEn eL cLsaní íLE%ImTbní t oncn eLbTcaM bMI an lCcEian eL paTíLM xLcCI BiL cTsL an bMEiITbnbTCI qMbTna0 giLsMt IM eLñLEMí bMIbLñTc an TeLMaMsun bMEM iI biLcoM oncmTbianc eL ocMoMíTbTMILí M iIn baníL eL eTíbicíMít an cLaTsTCI íLcun oicn TeLMaMsunt ETLImcní an bTLIbTn Límncun aTñcL eL Laant íTIM bMEM iI ITdLa eL íTsITlTbnbTCI ocLíLImL LI binaBiTLc mToM eL eTíbicíM0 é6wwHt o0 NNX pI LímL íLImTeMt Gncbun jnIbaTIT hnbL iIn nIMmnbTCI Ei, TEoMcmnImL , Lí BiL bMccLíoMIeL na aLbmMc TeLImTlTbnc an TeLMaMsun BiL LIbTLccn iI ELIín;Lt Lí La aLbmMc BiTLI íTI eien nasiIn níTsIn La ITdLa eL íTsITlTbnbTCI eLa eTíbicíM LImLIeTeM bMEMIMmTbTnít bMaiEIní eL MoTITCI , LeTmMcTna0
OeLMaCsTbnELImL hnñanIeM íL oiLeLI LímieTnc IM íMaM aMí ELIín;Lí aTIsJuímTbMí íTIM
mnEñTrI aMí bCeTsMí IM aTIsJuímTbMít bMEM cLínamn Gncbun jnIbaTIT é6wwHX0 gn ocLIín
íL dnaL mnEñTrI eLa eTíL7M LeTmMcTna é bCeTsM IM aTIsJuímTbMX eL íií o%sTInít oncn
AX bMEiITbnc eL EnILcn bMIíTLImL M TIbMIíbTLImL iI ELIín;Lt íi dLcene BiL Lí an BiLsLILcn LI aMí TIeTdTeiMí an MoTITCI o2ñaTbnt BiL LI 2amTEní íTLEocL Límn TIlaiTen oMc
La ELIín;L BiL bMEiITbnI aMí ELeTMí eL bMEiITbnbTCI0 áLcc, pnsaLmMI é6wwFX eTbL BiL IM íL oiLeL hnñanc eL iIn íMan eLlTITbTCI oncn La mrcETIM PTeLMaMsunvt , cLbMIMbL nacLeLeMc eL eTLbTírTí eLlTITbTMILí eTímTImnít eLImcM5!Q/QOa9UVQ k R k AVRO/O_RQ k 9Q k 8!DVQ k 8!A[/O5! k D!_OQRQ/VW k b- k Y!_9QO5R5OPQ
mLEnf F0 áToMí eL oLIínETLImM EMmTdneMí oMc TImLcLíLí íMbTnaLíf g0 hLIínETLImM eL an
oMc La BiL aMí nsLImLí íMbTnaLí enI íLImTeM n íi EiIeMt eL EnILcn bMIíbTLImLf 6N0
Y!QZ9Q/! k DV k 5QVVQ5OR3 k !QOVQ/RDR3 k R k AR k R55OPQW k U\- k Y!QS93OPQ k DV k AR k QVRAODRDoLcíMIní LyocLínI LI íi dTen íií cLanbTMILí LI iIn Límcibmicn íMbTnaf 6n0 hcMbLíM oMc
La bina an dTen íMbTna íL bMIdTLcmL LI iIn cLnaTene Inmicna05!RQO5OPQ k 3!5ORAT k 5!QS!Q_RD!3 k 8!Q k QV8QV3VQ/R5O!QV3 k _VQ/RAV3 k 5!_8RQ/ODR3 k U
ébMIMbTETLImMt MoTITMILít dnaMcLít bcTmLcTMí eL dLcenet Lmb0X eL íMbTLeneLí LImLcní M
biamicnív0 pI voTITMILí L OeLMaMsuní LI an hcLIínt cLínamn BiL LI sLILcna íTLEocL íL
LíoLcn BiL aMí oLcTCeTbMí LyocLíLI MoTITMILí , BiL Límní oiLeLI dncTnc eL nbiLceM n
an TeLMaMsun eLa eTncTM0 AOpa eTíbicíM LíbcTmM eL an ocLIín BiL ,n oMc íu íMaM bMEiITbn , LyocLínt íL dnaL eLa
eTíL7M LeTmMcTna , an TEnsLI oncn hnbLc niI E%í liLcmL LíL eTíbicíMt oncn cLTmLcnc iI ELIín;Lt oncn hnbLc TEoMcmnImL iIn IMmTbTnt oncn hnbLc dLcueTbM aM BiL La eTncTMeLlTLIeL , BiTLcL bMEiITbnc n íií aLbmMcLí0 .TíbicíM , eTíL7M íL ILbLíTmnI LImMIbLít
oMcBiL La aLbmMc eL hM, E%í dTíina BiL IiIbnt íL dnaL eL aní TE%sLILí oncn bMIímciTc
mnEñTrI íi cLnaTenet La ELcM eTíbicíM LíbcTmM IM íLcun hM, mnI LlLbmTdM ,n BiL La aLbmMc
oLceLcun TImLcrí LI LíM BiL aní onanñcní LyocLínIt oMcBiL iI eTncTM BiL liLcnbMEoaLmnELImL mLymMt íL dLcun Pn7MíMv , oMbM aanEnmTdMt Lí oMc LímM BiL aMí eTncTMí íL
dnaLI bnen dL( E%í eLa bMaMct an TEnsLI , La eTíL7M oncn TIlMcEnct oLcM íTLEocLt bMIíLcdnIeM LíL eTíL7M BiL aM eTímTIsiL eL MmcMí eTncTMít BiL n an ancsn aL en TeLImTene , an TeLImTene Lí mnEñTrI íi TeLMaMsun0qT ñTLI íMI EibhMí aMí oMíTñaLí íTsITlTbneMí eLa mrcETIMt oncn LímL mcnñn;M
LíoLbulTbnELImLt TeLMaMsun oMecun eLlTITcíL bMEM La bMI;iImM eL TeLní BiLbncnbmLcT(nI n iI eTncTM , íL cLlaL;nI LI íi eTíL7M LeTmMcTnat LI íi bMImLITeM , LI íi
lMcEn eL mcnmnc an IMmTbTn , mMEnc oMíTbTCI lcLImL n an ETíEn0 hMecun TIbaiTcíL mnEñTrIeLImcM eL Límn eLlTITbTCI BiL an TeLMaMsun eL aMí eTncTMí TEoaTbn iI TImLcrí íMbTnat M
iIn bMEiITbnbTCI eLlMcEnent oLcM IM Lí LíL La TImLcrí ocTEMceTna eL LímL LímieTMt E%í naa% eL aMí TImLcLíLí MbiamMít aM E%í TEoMcmnImL Lí bCEM an TeLMaMsun íL bMccLanbTMIn bMI La eTíL7M LeTmMcTna0:a hnñanc eL aMí TIeTdTeiMít aLbmMcLí LI LímL bníMt an píbiLan eL wcnI1licm nlTcEnñn
BiL LímMí LcnI íLcLí oníTdMí , l%bTaLí eL TIlaiTct nlTcEnbTCI biLímTMInñaL oiLí aMí
aLbmMcLí eL eTncTMí bMEM , t mTLILI iI ITdLa eL LímieTMí namMt aMbi%a mnEñTrI TIeTbn BiL IM íMI oLcíMIní n aní BiL íLn íLIbTaaM TIlaiTct Ei, oMc La
bMImcncTMt LímL mToM eL aLbmMc Lí bnen dL( E%í bcumTbM eL an cLnaTene , ocMbicn IM A PbMELc LImLcMvt EnímTbn an IMmTbTn , an cLlaLyTMIn EibhM E%ít oncn aiLsM eL Límn EnILcn ínbnc íi ocMoTn dLcíTCI eL an cLnaTene0LrpIc:NSoSev1IfSovinu1
gM oMaumTbM LI LímL LímieTMt MñLeLbL n aMí EMdTETLImMí eL TeLní LI mMcIM na oMeLc eLa
ELeTM LI biLímTCI0 jMEM íL ELIbTMIn nImLcTMcELImLt iIn TeLMaMsun MñLeLbL n iIníLcTL eL bcLLIbTní L TeLní íMñcL nas2I íTímLEnt LI LímL bníMt MñLeLbL n aní bcLLIbTní
íMñcL iI íTímLEn oMaumTbMt LImLIeTLIeM oMc oMaumTbM an TeLMaMsun hnbTn an BiL íL TIbaTIn
La eTncTM oncn eLlLIeLc íií TImLcLíLí M aMí eL iIn En,Mcun0 qT ñTLI íL níiEL BiL an ocLIín IM eLñL siTncíL oMc ITIsiIn mLIeLIbTn oMaumTbnLíoLbulTbnt eneM BiL íi InmicnaL(n Lí íLc ILimcna , aM E%í Mñ;LmTdn oMíTñaLt aM bTLcmM Lí
BiL aMí eTncTMí LI íi bMImLITeMt MoTITMILí , eTíL7Mt eLlTLIeLI M nmnbnI bTLcmní TeLní M
oLcíMIn;Lít eLoLIeTLIeM an oMíTbTCI BiL níiEnI lcLImL n LíMí mLEní0 gMí bMIbLomMí eL T(BiTLcen , eLcLbhn cLíiamnI LI an nbminaTene bMIliíMít oLcM oncn Límn TIdLímTsnbTCI íL LImLIeLc% oMc eLcLbhn an mLIeLIbTn BiL ñiíbn EnImLILc La MceLI íMbTna mcneTbTMIna x bMIíLcdneMc , eL T(BiTLcen an mLIeLIbTn BiL ñiíbn an TsinaeneíMbTnat aM bTLcmM Lí BiL an ocLIín íTLEocL eLlLIeLc% íi dLcíTCI íMñcL La nbMImLbLc
oMaumTbMt Lí eLbTc BiLt IM hn, iIn íMan dLcenet hn, dLceneLí , MoTITMILí bMEM eTncTMí LyTímLI LI La EiIeMt , Lí bnen aLbmMc BiTLI eLbTeL bMI BiL eTncTM íL TeLImTlTbn E%í oMaumTbnELImL hnñanIeM M EL;Mct íT íL TIlMcEn bMI dncTMí eTncTMí BiL eLlTLIenImLIeLIbTní oMaumTbní eTlLcLImLít oncn ínbnc iIn bMIbaiíTCI ocMoTn E%í naa% eL an BiL aL
íiETITímcn íi eTncTM eL bMIlTnI(n0
A5: oncmTc eL an eTímcTñibTCI eL aMí bMImLITeMít MñLeLbL n iI hTímCcTbM BiL Límn eneM
eLíeL an MñíLcdnbTCI bcumTbn , Mñ;LmTdnt bMIíTeLcnIeM BiL an Mñ;LmTdTene Límn enen LI
LímL bníM eLíeL an ociLñn eL iIn íLcTL eL hLbhMí , an íLcTL eL hLbhMí Límncun
bMIímTmiTen oMc La eTíL7M eL an oiñaTbnbTCIt an iñTbnbTCIt an eTnscnEnbTCIt oMc La aisnc , lMcEn LI aní BiL LímrI eneMí aMí bMImLITeMí0LróIc:NSoSev1IaSun1o
pí íTETanc n aM oMaumTbM bMI iIn McTLImnbTCI eTímTImnt MñLeLbL n an TeLn eL TImLcLíLí eLa
bMaLbmTdM na BiL Límn eTcTsTeM La eTncTMt n aMí TImLcLíLí eL aMí scioMí eL oLcíMIní BiL
La eTncTM eLñL ínmTílnbLc0 yzir aL TImLcLín n aMí aLbmMcLí{t yBir mLEní{t yaLLc íMñcL
Bir{0 |I eTncTM ñiíbn hnbLcíL eiL7M eL an dLcene M oMc aM ELIMí mLILc iIn dLcenet eLlLIeLcan , ;iímTlTbncan0 .nc iIn dLcíTCI eL aMí hLbhMí , eL an cLnaTene , hnbLcaMí dLcueTbMí , bcLuñaLí oncn aMí aLbmMcLí0 gM íMbTna bMccLíoMIeL LImMIbLí n LíL scioM eL oLcíMIní BiL hnbLI La eTncTM , BiLaLLI La eTncTMt LímMí eMí scioMít LETíMcLí , cLbLomMcLít mTLILI iIn TeLMaMsun BiL aMí
ocTELcMí mcnIíETmLI n aMí íLsiIeMí n mcndrí eL an cLenbbTCI eL aní IMmTbTní , eTíL7M
eL aní ETíEní0 hiLeL íLc M IM BiL LímMí eMí scioMí bMEoncmnI an ETíEn TeLMaMsunt íT
ñTLI bnen iIM íLs2I íi bMI;iImM eL bcLLIbTní LaTsL bMI BiL eTncTM BiTLcL TIlMcEncíLtaM bTLcmM Lí BiL nasiIní dLbLít bníM jMaMEñTn bMI pa áTLEoMt IM hn, Eibhní Mmcní
namLcInmTdní eL TIlMcEnbTCI aM bina MñaTsn na aLbmMc n TIlMcEncíL bMI an 62ITbn MobTCI o o AC eL bTcbianbTCI InbTMIna BiL LyTímL0LrlIc:NSoSev1Iusoism1oI
hncn LEoL(nc n hnñanc eL TeLMaMsun biamicnat Lí ILbLíncTM eLlTITc an onanñcn biamicnt BiL Lí iI mrcETIM nEoauíTEM BiL nñncbn iI íTI lTI eL íTsITlTbneMí0 gn |...pqjv eLlTIL biamicn bMEM nBiLaaM BiL oLcETmL na íLc hiEnIM an bnonbTene eL cLlaLyTCIíMñcL íu ETíEMó n mcndrí eL Laant La hMEñcL eTíbTLcIL dnaMcLí , ñiíbn IiLdní
íTsITlTbnbTMILí0
Gncbun jnIbaTIT é6wwHt o0 NNX eTbL na cLíoLbmMó Pgn TeLMaMsun LImLIeTen bMEM biamicnt M íLn IM bMEM ELcn eTímMcíTCI eL aM cLnat Lí dTímn hM, bMEM iI bMEoMILImLTIeTíoLIínñaL oncn an cLocMeibbTCI EnmLcTna , íTEñCaTbn eL aní íMbTLeneLít oncn
bMIímciTc La bMIíLIíM , an bMhLíTCI íMbTnav0 } neLE%í cLínamn BiL an TeLMaMsun
ILbLíTmn eL an biamicn oncn ocMeibTcíLt Lí oMc ELeTM eL Laan BiL mcnIíETmL íi ELIín;L
n aMí TIeTdTeiMí0AISon continuas y menos
cambiantes.Prácticas
IdeasFormas
Elaboración propia
pímL sc%lTbMt eLíbcTñL aM BiL eLlTITcun an LyocLíTCI PTeLMaMsun biamicnav eL iI eTncTM , aM bMIlMcEnI mcLí umLEíó aní oc%bmTbnít aní TeLní , aní lMcEní0gní oc%bmTbní íMI LíL nbminc eLa eTncTMt íi lMcEn eL mcnmnc an IMmTbTnt eL biñcTcant aMí
níoLbmMí BiL aM bncnbmLcT(nI , eTlLcLIbTnI eL MmcMí eTncTMí0 gní oc%bmTbní íMI ELIMí
bnEñTnImLí , íL EnImTLILI LI La mTLEoM oMcBiL íL cLanbTMInI eTcLbmnELImL bMI anTeLImTene eLa eTncTM0 gní TeLnít íMI La oiImM eL oncmTen n an hMcn LíbcTñTc La eTncTMt eL
cLenbmnc iIn IMmTbTnt íMI La liIenELImM , ñníL eLa bMImLITeMt BiL n íi dL( Lí lTLa n an
TeLImTene eLa eTncTM0 gní lMcEnít íMI La eTíL7M LeTmMcTna , mTLILI BiL dLc bMI an EnILcn LI BiL íL iñTbnI aMí bMImLITeMít oLcM neLE%í íL cLanbTMIn eTcLbmnELImL bMI aní oc%bmTbní L TeLnít BiL cLlaL;nI an TeLImTene L TeLMaMsun eLa eTncTM0 OeLMaMsun biamicna íL oiLeL eLlTITc LImMIbLí bMEM La bMI;iImM eL TeLní , bcLLIbTní eLaeTncTM , eL LíMí scioMí íMbTnaLí n aMí BiL íL eTcTsLt íií TIlaiLIbTní hTímCcTbnít TIbaiíM
rmITbnít TIlMcEnmTdní , aní mLIeLIbTní BiL oiLenI mLILc LíMí scioMí0 qLs2I LímMt
ARPunto de partida de los
contenidos, son su fundamento.Son pragmáticas y evidentes.
Tamaños, tipografía, color,
fotografía, ubicación.Ideología CulturalTeLMaMsun biamicna nñncbn aM íMbTna , aM oMaumTbMt LímMí eMí mrcETIMí Lím%I TIbaiTeMí
eLImcM eL aM BiL nñncbn an biamicnt bMEM LíL bMI;iImM eL bcLLIbTní íMbTnaLí , oMaumTbní
BiL mTLILI aMí TIeTdTeiMí nbLcbn eL an íMbTLene LI an BiL dTdLI , an lMcEn LI an BiL íL cLanbTMInI bMI íi LImMcIM0gM biamicna nñncbn aM íMbTna éíMbTLeneX LI íi mMmnaTenet , aní TeLMaMsuní eL Lín
íMbTLenet aní TeLMaMsuní íMI oncmL liIenELImna eL an biamicn0 pI LímL MceLI eL TeLní
aní TeLMaMsuní íMI n an biamicn bMEM an biamicn Lí n an TeLMaMsunt LímMí eMí íL ILbLíTmnI
EiminELImL oncn oMeLc LyTímTct ,n BiL IM hn, biamicn íTI TeLMaMsun oLcM aníTeLMaMsuní IM oMecunI LyTímTc íTI iIn biamicn BiL aní neMomncnt aní eLlLIeTLcn , aní
ocMEiasncn0Lr.IávTN1IN:niSmn1o
~nñanc eL oLcTMeTíEM Lí hnñanc eL Mñ;LmTdTene , hnímn ILimcnaTenet ,n BiL íL oncmL eLa
ocTIbToTM eL BiL iI eTncTM íTLEocL cLenbmn íií IMmTbTní bMI dLcnbTene , íTI mMEnc oMíTbTCI n lndMc IT LI bMImcn eL Inen0 |I ocTIbToTM ñ%íTbM BiL cTsL La oLcTMeTíEM Lían Mñ;LmTdTenet oLcM an Mñ;LmTdTene Lí iIn ocLmLIíTCI ,n BiL Lí TEoMíTñaL IM mMEnc
oMíTbTCI lcLImL n aMí hLbhMí0 gMí eTncTMí LImMIbLí oiLeLI íLc ILimcnaLít oLcM Mñ;LmTdMí IiIbnt eneM BiL bMEM oanImLn LímL LímieTMt eLmc%í eL íi cLenbbTCI , eTíL7M LeTmMcTnat hn, iIn auILnTeLMaCsTbn BiL siun La BiL hnbLc , Mñcnc eLa eTncTM0 ánImM aMí oLcTMeTímní BiL LíbcTñLI
oncn La eTncTMt bMEM aMí aLbmMcLí mTLILI iIn oMíTbTCI lcLImL n aMí eTlLcLImLí hLbhMí
BiL íibLeLI LI iI hnuít , aMí eTncTMí íL LíbcTñLI íLs2I íi auILn LeTmMcTna0
EN qL eLñL mLILc LI biLImn BiL aMí eTncTMí IM LyocLínI nñTLcmnELImL íi mLIeLIbTnTeLMaCsTbnt Lí na aLLc an IMmTbTnt , aLLc LImcL auILnít BiL íL aaLsn n eLlTITc bi%a Lí an
oMíTbTCI BiL mTLIL iI eTncTM lcLImL na nbMImLbLc InbTMIna L TImLcInbTMIna0pí TEoMcmnImL nbancnc LImMIbLít BiL n aM ancsM eL LímL LímieTM íL íLsiTc% hnñanIeM eL
PTeLMaMsunvt oLcM oMc Lín ocLíiIbTCI eL Mñ;LmTdTene BiL LyTímL LI an ocLIínt E%í BiL
eL PTeLMaMsunvt íL eLñL hnñanc eL auILn LeTmMcTna0 hiñaTeTcLbmn LI íi eTbbTMIncTM eL oiñaTbTene eLlTIL an auILn LeTmMcTna éLeTmMcTna LIdTcMIELImX bMEMó PpIbinecL eL TeLnaLí LI La bina iI ELeTM eL bMEiITbnbTCI íL eLíLIdiLadL0 gní onimní BiL íLsiTc% mcnmnIeM an TIlMcEnbTCI0 .LoLIeTLIeM eL LíMt La ELeTM eL bMEiITbnbTCI oiLeL TceLímTIneM n eTlLcLImLí mToMí eL o2ñaTbMv0 pí LImMIbLí an LíLIbTn eL an oiñaTbnbTCIt aMí
dnaMcLí , bcTmLcTMí BiL cTsLI La eTíL7M , cLenbbTCI eL aní IMmTbTní0 gn auILn LeTmMcTna íL EnITlTLímn ocTIbTonaELImL LI La LeTmMcTnat BiL Lí an dM( eLa oLcTCeTbMt eMIeL íL mMEn oMímicn lcLImL n aMí hLbhMí BiL TImLcLínI n an MoTITCI o2ñaTbn0 pI an dTen eTncTn La mrcETIM TeLMaMsun IM íL noaTbn LI ocLIín oMc an ocLmLIíTCI BiL LyTímL eL ILimcnaTene , Mñ;LmTdTenet Lí E%í aCsTbM hnñanc LImMIbLí eL auILn LeTmMcTna LI La eun n eunt BiL LI 2amTEní Límn eLImcM eL Límn auILn íL LIbiLImcn anTeLMaMsun BiL oMc EibhM BiL ITLsiLI aMí ELeTMít LyTímLt Lí cLna , íL EnITlTLímn LI an
cLenbbTCI , La eTíL7M LeTmMcTna0 gn auILn LeTmMcTna íL eTlLcLIbTn eL an TeLMaMsun LI BiL Lí oMc ELeTM eL an ocTELcn BiL an TeLMaMsun íL oiLeL bMEiITbnc M LyocLínc n mcndrí eL aMí bcTmLcTMí eL cLenbbTCI ,eTíL7M LeTmMcTnat IM Lí aM ETíEM hnñanc eL aMí eMí mrcETIMít oMcBiL níu bMEM íL
hnñanñn BiL an TeLMaMsun ILbLíTmn n an biamicn oncn oMeLc bMEiITbncíLt LI La bníM eL an
ocLIínt an TeLMaMsun ILbLíTmn eL an auILn LeTmMcTna oncn oMeLc LyocLíncíL , cLsTc La hnbLc eL an oiñaTbnbTCI0 EALrgIENSmv1aI:NIo1IAmNTa1
qMI oMbní aní mLMcuní BiL bMI cLíoLbmM na mLEn eL cLenbbTCI eL eTncTMí íL hnI LíbcTmMt
nasiIní eL Laaní ,n mTLILI E%í eL bTIbiLImn n7Mí eL nImTsJLene , hnI TeM BiLenIeMMñíMaLmní n aM BiL n aní mLIeLIbTní eL hM, cLlTLcLt niIBiL Lí ILbLíncTM IMEñcncaní n
aM ancsM eLa eLínccMaaM eL an mLíTí oncn dLc an LdMaibTCI BiL hn TeM mLITLIeM an MoTITCI o2ñaTbn , bCEM hn TeM bnEñTnIeM an lMcEn eL cLenbmnc , an oLcbLobTCI eL aní IMmTbTní0 gn mLMcun E%í cLbTLImL LI aM BiL n ocLIín LíbcTmn íL cLlTLcLt liL oanImLnen oMc La íMbTCaMsM , nImcMoCaMsM ncsLImTIM paTíLM xLcCIt LI La n7M eL 6wwH , íL mTmiant0 pímn
mLMcun cLíiamn oLcmTILImL n Límn TIdLímTsnbTCI , íLc% an siun oncn nInaT(nc an mLIeLIbTnoMaumTbn , íMbTna eL aMí eTncTMít neLE%í eL íLcdTc eL siun n an hMcn eL nInaT(nc aMí
eTíbicíMí , ELIín;Lí oMaumTbMí BiL naau íL EnIL;nI0 áLMcuní eL qTLñLcm hLmLcíMI , qbhcnEEpI 6wHnt qTLñLcm hLmLcíMI , qbhcnEEt LíbcTñTLcMI binmcM LIín,Mí eMIeL oanImLnñnI
binmcM mLMcuní eL an ocLIín íLs2I an cLanbTCI eL rímn bMI La sMñTLcIM eL micIM , anTIlaiLIbTn eL an ETíEn LI an íMbTLene0 hanImLncMI mnEñTrI BiL La íTímLEn eL ocLIín
eL iI onuí cLlaL;n íi íTímLEn eL sMñTLcIMt aM BiL LI íi EMELImM cLíiamC LíbnIenaMíM0
gní binmcM mLMcuní M bMIbLomMí íMIó pa bMIbLomM nimMcTmncTMt La E%í nImTsiM eL mMeMít bMEocLIeL iIn ocLIín TIeLoLIeTLImLt oLcM LímcTbmnELImL bMImcManen0 pa bMIbLomM íicsTC eLíoirí eL BiL íL EE TIdLImncn an TEocLImnt binIeM nBiLaaMí BiL mLIunI La oMeLc eL an OsaLíTn , eLa pímneM íL eTLcMI biLImn eL BiL La IiLdM TIdLImM oMecun íLc imTaT(neM oncn biLímTMInc n anínimMcTeneLí0 .L nbiLceM bMI LímL bMIbLomMt an ocLIín eLñL Límnc na íLcdTbTM eL aní
oMaumTbní eLa pímneM0 qTLñLcmt BiTLI LíbcTñTC LímL bnoumiaM , La íTsiTLImL íMñcL La
bMIbLomM aTñLcmncTMt aL íTsiTC an oTímn na bMIbLomM hnímn aaLsnc n aMí sMñTLcIMí
EMI%cBiTbMí eL picMon BiL bcLunI hnñLc cLbTñTeM eL .TMí íi nimMcTene oncnsMñLcInc0 .L Límn EnILcnt íL bMIíTeLcnñn BiL aMí sMñTLcIMí LcnI bMEoaLmnELImL
íLIínmMí , ñiLIMí0
pa bMIbLomM aTñLcmncTM íL eLínccMaaC eicnImL an TaiímcnbTCI picMoLn bMEM cLíoiLímn na
bMIbLomM nimMcTmncTM0 gn LImMIbLí ec%ímTbn MoTITCI eL nasiIMí LíbcTmMcLí BiL aníquotesdbs_dbs50.pdfusesText_50[PDF] diseño grafico carrera uba
[PDF] diseño grafico uba cbc
[PDF] diseño grafico uba cuantos años son
[PDF] disney's pinocchio
[PDF] disparition des reliefs ts svt cours
[PDF] dispense bac assp
[PDF] dispense d'epreuve bts
[PDF] dispense de sport pour le bac
[PDF] dispense di genetica
[PDF] dispense épreuves écrites sciences po
[PDF] dispense examen
[PDF] dispersion de la lumière par un prisme exercice corrigé
[PDF] dispersion et réfraction de la lumière seconde exercices
[PDF] disponibilité 2017 2018